BULLETIN WIJNANDSRADE - PDF Free Download (2024)

JAARGANG 34 NUMMER 55

BULLETIN WIJNANDSRADE

UITGAVE HEEMKUNDEVERENIGING VRIENDEN VAN WIJNANDSRADE

‘Bulletin Wijnandsrade’ is een blad van de heemkundevereniging ‘Vrienden van Wijnandsrade’. Het verschijnt twee keer per jaar en staat telkens boordevol met een gevarieerd aanbod aan lokaal en regionaal getinte bijdragen over vroeger en nu. Wilt u ook een artikel schrijven? Wilt u reageren? Heeft u ook interesse en inspiratie? Lever dan uw bijdrage of reactie in bij ons redactie-adres of mail naar [emailprotected]. Mocht u in het bezit zijn van oude foto’s, kaarten, prenten, artikelen, enz., die betrekking hebben op Wijnandsrade en die u in verantwoord beheer wilt geven of wilt kopiëren, scannen of fotograferen; neem dan contact op met een van onze bestuursleden. Hetzelfde geldt voor historische attributen of (mogelijke) archeologische vondsten uit de bodem in en rondom Wijnandsrade. De namen en telefoonnummers van onze bestuursleden staan achter in dit bulletin. Maakt u alstublieft uw contributie voor 2015 aan ons over. Wij hebben geen acceptgiro’s meer van onze bank. De contributie bedraagt minimaal € 10,- per jaar. Natuurlijk helpt u ons zeer als uw bijdrage hoger is! Ons banknummer is NL 43 RABO 013 77 36 371.

Deze publicatie is tot stand gekomen met medewerking van Heuts Mobiliteit en Vrijetijd Bij de voor- en achterpagina Laar 16 en 17, een Rötsjer enclave aan de andere kant van het spoor (foto: Wiel Oehlen). 2

BULLETIN WIJNANDSRADE Uitgave van de heemkundevereniging Vrienden van Wijnandsrade Jaargang 34, nummer 55 (zomer 2015) Redactie Eppo Brongers, Jack Jetten, Jos L’Ortye, Wiel Oehlen, Esther Steins, Hans Toonen Vormgeving Marcellino Erven Redactie-adres Wiel Oehlen, Swier 47, 6363 CL Wijnandsrade ([emailprotected]) INHOUDSOPGAVE Het belang van herdenken en herinneren In Memoriam Tonny Bloembaum – Habets Verenigingsnieuws voorjaar 2015 Bissebeekse Verzen Carnavalsvereniging de Veldkretsers De vrouw Austen De aardbeving van 1992 en de gevolgen

Pag. 4 Pag. 6 Pag .8 Pag.12 Pag.14 Pag.18

(Het ontstaan van de ‘Stichting tot Behoud van de Parochiekerk St. Stephanus’)

Pag. 20 Pag. 22 Pag. 24 Pag. 28 Pag. 29 Pag. 30 Pag. 38 Pag. 40 Pag. 44 Pag. 48 Pag. 57 Pag. 58 Pag. 60 Pag. 61

De Kleine Apostel Opstelwedstrijd om de pater van der Zee Trofee 2015 Communicanten Isidoruskapel Schijndel Maria Judith Königs (1781-1841) Voor u gelezen (restauratie en herbestemming Laar 16) De dames Baltissen Het stille Angelusklokje Gemengd nieuws Gedecoreerden Terloops De Vriendenwinkel Colofon

Toespraak burgemeester Désirée Schmalschläger bij het oorlogsmonument (foto: Mieke Crijns)

Het belang van herdenken en herinneren

Het belang van herdenken en herinneren, daarover ging het tijdens de 4 mei plechtigheid in Wijnandsrade. Terwijl er steeds minder mensen zijn die zelf de pijn van de oorlog ervaren hebben, zijn er steeds meer mensen die beseffen dat de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog alleen maar konden plaatsvinden omdat mensen ze lieten gebeuren: Duitse kiezers, die op de nazi’s stemden; Nederlanders, die wegkeken toen de Joden werden gedeporteerd. We herdenken niet alleen vanwege het misdadige regime en de slachtoffers van toen, maar ook voor de mensen van nu en de generaties die komen gaan. Terwijl we hier in Wijnandsrade 70 jaar vrede vieren, maken oorlogen en oorlogsmisdaden vlakbij in de Oekraïne en verder weg in Syrië en Irak, weer veel slachtoffers. Sluiten wij ons hart voor deze slachtoffers als ze aankloppen aan de poorten van Europa? Herkennen we de patronen? Begon de systematische uitroeiing van groepen mensen door de nazi’s ook met het creëren van zondebokken en een vijandbeeld? ‘Het belangrijkste aspect van vrijheid is vrede’ en vrede is actief: je kunt alleen vrede hebben, als je het standpunt van je vijand kunt innemen, dan leer je ook wie je zelf bent. Daarvoor moet je je wel durven blootgeven,

je niet opsluiten in je eigen wereldje, waarin je altijd gelijk hebt. Tolerantie is het beginpunt van elke weg naar democratie en vrijheid. Als wij geen lessen trekken uit de geschiedenis, zullen wijzelf en onze kinderen en kleinkinderen niet in een vredig Wijnandsrade kunnen leven. We beleven een spannende tijd, want nu al wordt onze vrijheid bedreigd, nu al staan de rechtsstaat en democratie in Nederland en Europa onder druk, nu al verdwijnen tolerantie en respect voor medemensen achter keiharde façades van vooroordelen en discriminatie. En juist om de tolerantie, vrijheid, rechtstaat en democratie te verdedigen, hebben zovelen tegen de nazi’s gevochten en hebben zes jongemannen in Wijnandsrade hun leven gegeven: de sergeanten Edmeads, Walker en Saunders van de Britse Royal Air Force, de luchtmachtofficier Kite van de Royal Canadian Air Force, de soldaten Graczykoski en Weir van de United States Army, allemaal jongens van in de twintig. Laat de herinnering aan hun dood ons uitdagen voor wat komen gaat, want ‘Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst’. Wilfried Dabekaussen, voorzitter

Schoolkinderen dragen tijdens de dodenherdenking eigen teksten voor (foto: Mieke Crijns)

In Memoriam Tonny Bloebaum – Habets

Op 16 juni 2015 overleed in de leeftijd van 89 jaar Tonny Bloebaum – Habets. Zij is vanaf het begin in 1981 25 jaar bestuurslid geweest van resp. de Stichting en de Heemkundevereniging Vrienden van Wijnandsrade. Zij is vervolgens benoemd tot erelid. Haar hart lag bij dit dorp waar ze geboren is in een groot gezin te Swier. Zij was een positief denkende en zorgzame vrouw die met gevoel voor humor en gezelligheid altijd de juiste toon wist te treffen en die ook bereid was zich in te zetten voor het gemeenschapsbelang. Zo was zij gedurende 40 jaar lid van het Gem. Kerkelijk Zangkoor en heeft zij zich actief betrokken gevoeld bij gebeurtenissen in het dorp en haar omgeving. Zo verzorgde zij voor de Vrienden zowel de felicitaties als de condoleances en voelde zij zich zeer betrokken bij de gezinnen van haar drie kinderen en haar zes kleinkinderen. Inmiddels had zij ook al drie achterkleinkinderen. Helaas is haar echtgenoot Jaap Bloebaum al in 1992 na een ziekbed veel te vroeg overleden. Maar Tonny wist zich na dit verlies weer op te richten. Vol passie kon zij vertellen over haar belevenissen van vroeger, haar jeugd, haar verkeringstijd, de oorlog, de tijd dat het gezin een aantal jaren geëmigreerd was in Australië en de mooie jaren in café Bloebaum-Habets. De laatste jaren woonde zij in de Zinkenstraat bij haar dochter Marian en schoonzoon Kees. Toen zij geconfronteerd werd met de ongemakken van haar leeftijd, werd ze door hen met toewijding tot het laatst verzorgd. Tonny was een gelovig mens en werd daardoor gesterkt op haar levenspad. Zij is rustig ingeslapen in volle overgave aan haar schepper, uitkijkend naar het weerzien met Jaap. Haar kleinkinderen waren dol op haar en dat hebben ze tijdens de uitvaartviering in de kerk verteld. Het was een mooie viering waar velen aanwezig waren om afscheid van haar te nemen, waarna zij bij Jaap is neergelegd op de mooie begraafplaats van ons dorp. In onze herinnering bewaren wij Tonny Bloebaum als een lieve en warme dorpsgenote, die wij altijd graag in ons midden hebben gehad. Haar familie wensen wij veel sterkte toe bij het dragen van een groot verlies. Zij moge rusten in vrede. Het Bestuur 6

Verenigingsnieuws voorjaar 2015

In memoriam In de eerste helft van 2015 willen we de volgende leden herdenken die zijn overleden: Tonny Bloebaum - Habets, Jan Extra, Nia Jansen-Dormans, Tiny Wevers-Scheepers, Jean Loog, Emiel Steins en Jos Kickken (Roermond). De heemkundevereniging heeft op passende wijze haar medeleven betuigd. Terugblik Algemene Ledenvergadering 2015 Op maandag 23 maart 2015 vond de algemene ledenvergadering plaats in het gemeenschapshuis van Wijnandsrade. Voorzitter Wilfried Dabekaussen heette de 42 aanwezige leden van harte welkom. Aansluitend werden 2 minuten stilte betracht voor de overleden leden in het afgelopen verenigingsjaar. Onze vereniging telde op de vergaderdag 254 leden. De aftredende bestuursleden Jo Luijten en Jack Jetten (dagelijks bestuur) en Hubert Gerards (algemeen bestuur) stelden zich allen herkiesbaar en werden met algemene stemmen herkozen. Marianne den BoerBloebaum heeft aangegeven, door privé omstandigheden, niet meer beschikbaar te zijn voor het algemeen bestuur. De voorzitter spreekt dank uit voor haar inzet gedurende de afgelopen jaren. Rein Krikke gaf als penningmeester een toelichting op de exploitatierekening 2014. Op advies van de kascontrolecommissie werd het bestuur decharge verleend. Na de rondvraag volgde een film en diapresentatie door Remy Luijten van Luijten Groentechniek BV vanwege zijn donatie van 1000 Euro voor de aanleg en inrichting van de dorpstuin, die vooral bedoeld is om de leerlingen van de Stefanusschool te leren om op milieuvriendelijke wijze groenten te kweken en te oogsten. Een werkgroep van 14 personen heeft inmiddels de dorpstuin achter het schoolgebouw ‘zaai- en plantklaar’ gemaakt. 8

Dodenherdenking (foto: Wiel Oehlen)

Na de pauze was het de beurt aan Herman van Rens om, met het thema ‘De vervolging van de Joden in Limburg tijdens WOII’, de aanwezigen door middel van een boeiende lezing, met film en diapresentatie deelgenoot te maken van de gebeurtenissen binnen dat tijdsgewricht. De toehoorders bedankten hem na de lezing met een warm applaus. Dodenherdenking Wijnandsrade 2015 70 jaar na de de tweede Wereldoorlog is het van groot belang om de doden uit WOII te blijven herdenken. De heemkundevereniging zorgt er jaarlijks voor dat deze kaars blijft branden. Op maandag 4 mei begon deze herdenking met een gebedsdienst in de St. Stephanuskerk. De voorzitter benadrukte daarbij in zijn toespraak dat vrede en vrijheid, zeker in deze tijd, niet vanzelfsprekend zijn. Het kerkelijk zangkoor St. Caecilia zorgde in de kerk voor de muzikale ondersteuning. Buiten, rondom de oorlogsplaquette, werd de plechtigheid voortgezet met een toespraak door de burgemeester van de gemeente Nuth, de taptoe door een afvaardiging van de koninklijk erkende fanfare St. Caecilia en, met ondersteuning van het zangkoor, het zingen van het Wilhelmus. Ter afsluiting van deze stijlvolle herdenking volgde een bloemenhulde door het gemeentebestuur, de heemkundevereniging, leerlingen van de basisschool en Scouting Nuth.

Dodenherdenking (foto: Wiel Oehlen)

142ste Bedevaart naar de Basiliek van Sittard Op zondag 3 mei werd om 06.00 uur, onder goede weersomstandigheden, voor de 18 deelnemers het startsein gegeven voor de jaarlijkse voettocht naar de Basiliek van O.L. Vrouw van het Heilig Hart in Sittard. De 16 kilometer lange tocht werd gecoördineerd door Esther Steins en begeleid door Math Marell. Halverwege de tocht werd in PuthSchinnen gepauzeerd en kon onder het genot van koffie of thee de meegenomen proviand worden genuttigd. Na deze wandeling door de natuur sloten de wandelaars zich om 10.00 uur aan bij de andere deelnemers en ging het vanaf het station in Sittard in processie met de koninklijk erkende fanfare St. Caecilia en Gemengd Kerkelijk Zangkoor van Wijnandsrade naar de basiliek. Na de H. Mis, geleid door kapelaan Geilen, werden rondom de basiliek de terrassen bevolkt om deze lange traditie met voldoening af te sluiten.

De Koninklijk Erkende Fanfare van Wijnandsrade op de trappen van de Basiliek van Sittard (foto: Jo Luijten)

De Isidorus-Gerardus Route naar Wittem Op woensdag 3 juni 2015 vond de jaarlijkse wandeling plaats vanaf de Isidoruskapel in Swier naar Wittem. Na het maken van een groepsfoto vertrok om 09.00 uur de groep richting Wittem. Het is ieder jaar weer genieten van de prachtige natuur in het Limburgse 9

land. Holle wegen en vergezichten maken deze tocht tot een bijzondere belevenis. In Randsdaal werd een sanitaire stop gehouden. Na een flinke afdaling, konden de wandelaars, aan de voet van de Vrakelsberg, genieten van een rustpauze en kon, met uitzicht op de heuvels rondom Elkenrade, de meegenomen proviand worden genuttigd. Na deze natuurwandeling van circa 16.5 kilometer arriveerde de groep rond 13.30 uur in Wittem. Na de mogelijkheid om een kaarsje aan te steken bij de H. Gerardus werd, met veel voldoening, aangeschoven op een van de terrassen. In ieder geval zal in 2016 deze traditie, in 2002 op gang gezet door Jan Jansen zaliger, Hub Ritzen zaliger en Wiel Oehlen worden voortgezet. Ook dan weer is de organisatie in handen van onze heemkundevereniging. Dorpstuin De vaart zit er nu goed in. Er is een werkgroep geformeerd die op zaterdag 11 april aan de slag is gegaan met het gereed maken van het terrein. Op zaterdag 25 april werd met 14 vrijwilligers de heemtuin verder ingericht. Op dinsdag 21 april vond een startbespreking plaats tussen de schoolleiding en leden van de tuindersgroep. De tuinactiviteiten zullen in het lesprogramma worden opgenomen. Op donderdag 21 mei 2015 is een z.g. ‘Startdag’ georganiseerd voor leerlingen, ouders, vrijwilligers, sponsoren, geïnteresseerden, schoolbestuur, College B&W en de Vrienden van Wijnandsrade. Daarbij was ook de pers uitgenodigd. Op korte termijn zal een aparte stichting in het leven worden geroepen. Inmiddels heeft Luijten Groentechniek BV tijdens de Algemene Ledenvergadering op maandag 23 maart 2015 de ontvangen prijs, vanwege de Rabobank Demarrage Ondernemersfinale, ad € 1.000,geschonken aan de Heemkundevereniging en de Stefanusschool voor de realisatie van deze dorpstuin. 10

Poëzieroute, voortgang organisatie Er zijn gedichten gekozen van inzenders uit Wijnandsrade en uit bundels van Nederlandse dichters. Vorm en materiaal van de paaltjes waar de gedichten op worden geplaatst, zijn vastgelegd. Naast de toegezegde subsidies door de gemeente Nuth worden sponsoren en diverse fondsen benaderd. Trofee van Pater Van der Zee. Opstelwedstrijd 2015 In het jaar van de mijnen kregen de leerlingen van groep 8 van de Stefanusschool als opdracht voor een opstel: ‘Schrijf een opstel over de mijnen’. Met deze jaarlijkse opstelwedstrijd worden de leerlingen van groep 8 betrokken bij de cultuur en geschiedenis van hun dorp en regio. Zie het juryrapport en het winnende opstel elders in dit Bulletin. Project digitaliseren historische foto’s Onze vereniging beschikt over een schat aan historische foto’s. Dat kunnen foto’s zijn van personen, groepen, evenementen van vroeger, foto’s van het dorp of gehuchten, monumentale gebouwen of bijzondere landschappen. Het is van groot belang om dit unieke beeldmateriaal op een duurzame wijze te bewaren voor ons nageslacht. Daarom is binnen het Algemeen Bestuur een aantal personen al geruime tijd bezig om dit beeldmateriaal te digitaliseren. Een omvangrijke klus die nog veel tijd in beslag zal nemen. Maar er worden grote vorderingen gemaakt. Hubert Gerards heeft al vele honderden foto’s gedigitaliseerd en gaat daarmee gestaag verder. Huishoudelijk Reglement Jo Luijten heeft als secretaris voor de vereniging een Huishoudelijk Reglement opgesteld. Het Dagelijks Bestuur heeft dit reglement voor akkoord bevonden en is vervolgens op 23 februari 2015 door

H v

het Algemeen Bestuur goedgekeurd. Tijdens de Algemene Ledenvergadering op 23 maart 2015 is het reglement aan de leden gepresenteerd en met instemming ontvangen. Als verlengstuk van de statuten dient het als een praktische leidraad voor zowel bestuur als leden. Excursie Kasteel en kerk Amstenrade Op zaterdag 21 februari 2015 namen 24 personen deel aan een leerzame en boeiende excursie naar kasteel en parochiekerk van Amstenrade. De groep begon met een bezoek aan gravin Leïla. Zij vertelde wat over de geschiedenis van het gebouw en het aandeel van haar eigen familie daarin. Vervolgens leidde ze de groep rond door balzaal, ontvangstkamers, salons en een ‘Chinese slaapkamer’. Opvallend was de verbluffend originele staat van aankleding, ornamenten en indeling: de sfeer van een adellijke woning van eind achttiende eeuw is Het kasteel van Amstenrade (foto: Wiel Oehlen)

Het interieur van de kerk van Amstenrade (uit: het archief van het kerkbestuur van de parochie O.L.V. Onbevlekt Ontvangen van Amstenrade)

mooi bewaard gebleven. De familie Huyn van Amstenrade was onder andere in de vijftiende eeuw via huwelijk verbonden met de familie Mascherel van Wijnandsrade. De latere grafelijke familie Marchant d’Ansembourg heeft niet alleen het kasteel in oorspronkelijke neoclassicistische staat behouden, maar ook de huidige kerk van Amstenrade gebouwd: de eerste neo-gotische kerk in Nederland. De delegatie uit Wijnandsrade werd in deze kerk rondgeleid door mevrouw Smyth. De kerk is door architect Carl Weber in 18521956 gebouwd, met een grote financiële bijdrage van graaf Jean Baptiste Marchant d’Ansembourg. Hij kreeg in ruil een voor zijn familie gereserveerde adelsloge naast het altaar kerk en het recht om bij de kerk begraven te worden. Jo Luijten, secretaris Welkomswoord Wilfried Dabekaussen (foto: Wiel Oehlen)

De barones met aandachtig gehoor (foto: Wiel Oehlen)

Bissebeekse Verzen

Een nietig beekje meandert schuchter door het Zuid-Limburgse heuvelland. Waar het de kans krijgt, verbergt het zich onder struikgewas of achter meidoornhagen. De Bissebeek. Het stroompje ontspringt in de velden tussen Hulsberg en Wijnandsrade en wordt een paar kilometer verder, nabij Brommelen, alweer gulzig opgeslokt door de Geleenbeek. De Bissebeek staat voor oudsecretaris en actief lid van onze vereniging Wiel Oehlen symbool voor een wereld waarin de natuur het nog voor het zeggen heeft en waar de mensen hun plaats weten. Een wereld waarin, tegen de verdrukking in, de rust regeert. Zolang het nog kan geniet

(foto: Jan Jansen)

hij daarvan en schrijft hij daarover. Tegen beter weten in. ‘Bissebeekse Verzen’, een dichtbundel met verstilde maar toch toegankelijke poëzie. In oktober verschijnt de gelijknamige bundel van zijn hand bij uitgeverij TIC in Maastricht; een full colour uitgave, die zal worden opgefleurd met prachtige foto’s van de hand van onze oud-voorzitter Jan Jansen. De opbrengst van ‘Bissebeekse Verzen’ is bestemd voor het vervaardigen van replica’s van heiligenbeelden in de openbare ruimte. Niet alleen het openbaar kunstbezit maar ook het religieus erfgoed valt regelmatig ten prooi

aan diefstal en vandalisme. Als antwoord daarop heeft zich in Venray een werkgroep gespecialiseerd in het vervaardigen van replica’s van kostbare heiligenbeelden. Het originele beeld wordt in voorkomende gevallen veilig opgeborgen en vervangen door een natuurgetrouw nagebootste replica. De werkgroep opereert vanuit een eigen atelier en is verbonden aan de plaatselijke Stichting Kruisen en Kapellen. De werkgroep is gaarne bereid haar diensten binnen de hele provincie Limburg aan te bieden en de opbrengst van deze bundel helpt haar daarbij een stukje op weg. Dit project wordt van

harte ondersteund door de Stichting Kruisen en Kapellen in Limburg (de overkoepelende provinciale organisatie, die zich inzet voor het behoud van de vele monumentjes van vroomheid op het Limburgse grondgebied). ‘Bissebeekse Verzen’ gaat € 12,50 kosten. Voorintekeningen kunnen nu al worden doorgegeven aan: Wiel Oehlen, Swier 47, 6363 CL Wijnandsrade of w.oehlen@planet. nl (onder vermelding van ‘Bissebeekse Verzen’, aantal exemplaren, naam, adres en woonplaats).

Carnavalsvereniging de Veldkretsers

1965 – 2015 Dit jaar is het precies 50 jaar geleden dat carnavalsvereniging de Veldkretsers in Wijnandsrade werd opgericht. Hoewel 50 geen echt ‘carnavalsgetal’ is, vind ik het toch een mooi moment om, een halve eeuw na oprichting, samen met Math Marell, eerste voorzitter en president van de vereniging, terug te blikken op de oprichting van de vereniging op 31 januari 1965. Vervolgens blik ik anno 2015, met ex-prins carnaval Sylvain Wimmers, terug op zijn jaar als heerser van het Veldkretserrijk in 2014-2015. Interview met de eerste voorzitter van CV de Veldkretsers Medio 19de eeuw werd in Wijnandsrade nog geen echte carnaval gevierd, aangezien dit vooral gezien werd als een zondig feest.

In die tijd organiseerde de pastoor van Wijnandsrade in het carnavalsweekend wel de zgn. ‘veertig uren durende aanbidding’, als alternatief en tevens als protest tegen het vieren van het ‘verachtelijke’ carnavalsfeest. Dorpelingen die carnaval wilden vieren, trokken hiervoor naar omliggende gemeenten als Nuth, Hulsberg, Klimmen, Hoensbroek of Heerlen. In 1957 werd de Boerenblaaskapel (voorloper van de huidige Rötsjer jonge) opgericht door Zef L’Ortye. Zij trokken samen met vrienden en familie naar grensplaatsjes als Prümmeren en de Selfkant, om aldaar carnaval op te luisteren. Op die manier proefden steeds meer dorpelingen van het carnavalsfeest. Eind 1964 ontstond het idee om in het café van Jo en Lenie Eurlings in Swier een caféprins uit te roepen. Ook in het café

Sleuteloverdracht bij het gemeentehuis van Wijnandsrade (uit: het privé-archief van Math Marell)

Rondrit met prins Wiel Bruls en zijn volgelingen (uit: het privé-archief van Math Marell)

van Zef Curfs en Lies Erens, gelegen in de oude dorpskern van Wijnandsrade, was men voornemens een prins uit te roepen. Dit leidde op de ledenvergadering van de spaarclub tot onenigheid, want een groot aantal leden (o.a. Lou Curfs, Jan Mulkens en Hub Habets), was van mening dat er één prins van heel Wijnandsrade moest komen en niet meerdere prinsen voor de verschillende kernen (Swier, Vink, Brommelen, etc). Op 31 januari 1965 werd een speciale vergadering georganiseerd, geleid door Sjir Starmans. Hieruit werd carnavalsvereniging de Veldkretsers geboren. De naam ‘de Velkretsers’ verwees naar de route (de Swierderkerkweg) die de mensen uit Swier moesten afleggen, oftewel te ‘kretsen’, om in Wijnandsrade te komen.

Math Marell werd tijdens de vergadering gekozen als voorzitter en tevens president van de vereniging: ‘een eervol verzoek’, aldus Math. Volgens Math was het in eerste instantie nog niet zo eenvoudig om tot afspraken te komen met de carnavalisten van Swier. De vereniging conformeerde zich naar hun wensen dat de eerste prins carnaval afkomstig zou zijn uit Swier en dat vergaderingen zouden plaatsvinden in het plaatselijke café van Jo Eurlings. In een vervolgoverleg dat plaats vond in café Royen in Brommelen, kwam de eerste Raad van Elf tot stand, bestaande uit vrijwilligers die zich hiervoor aanboden en werd een bestuur gevormd. De eerste Raad van Elf bestond uit: Guus Driessen, Wiel Marell, Zef Meessen, Gir 15

Moderscheim, Lei Curfs, Lou Curfs, Zef Curfs, Wiel Mulkens, Piet Quadakkers en Sjir Starmans. Math behoorde vanwege zijn functie als voorzitter/president eveneens tot de leden van de Raad van Elf. Het bestuur bestond uit: Sjir Starmans (vicevoorzitter), Hub Habets (secretaris), Jan Mulkens (penningmeester) en Chris Keeren (bestuurslid). Tot slot werd gestemd over wie de eerste prins van Wijnandsrade zou worden. Wiel Bruls, die aanvankelijk al bijna tot buurtprins van Swier was uitgeroepen, kreeg genoeg aanhang om tot prins te worden benoemd. Fons Teheux, gemeentesecretaris van Wijnandsrade, hielp het bestuur met het opstellen van de verenigingsstatuten. Op 21 februari werd Wiel Bruls tijdens een druk bezochte prinsenproclamatie Math Marell (foto: Esther Steins) in het café van Jaap en Tonnie Bloebaum, uitgeroepen tot eerste prins van Wijnandsrade. Een week later vond op carnavalszondag de sleuteloverdracht plaats bij het gemeentehuis in het bijzijn van burgemeester Snijders, die werd uitgeroepen tot ‘Opper- Veldkretser’. Er was dat jaar nog geen carnavalsoptocht, maar in plaats daarvan trok het bestuur samen met de Raad van Elf en prins Wiel op een vrachtwagen van de firma Voncken uit Laar door het dorp. Zo werd in een mum van tijd een geweldig carnavalsfeest op touw gezet door enkele proactieve dorpelingen. Een zeer gewaardeerd feest voor veel dorpelingen, dat 50 jaar na dato nog steeds voortbestaat!

Interview met prins carnaval 2014-2015 Sylvain Wimmers Aan de keukentafel vertelt Sylvain Wimmers samen met zijn vrouw Jolanda, over zijn ‘Supertijd’, zoals hij het zelf noemt, als regerend prins van het Veldkretserrijk anno 2014-2015. Sylvain was al enkele malen benaderd door Jos Curfs die potentiële prinsen hiervoor polst. Als eigenaar van een boerenbedrijf en vader van drie opgroeiende jongens, besloot hij hier in eerste instantie nog even mee te wachten. Met carnaval 2013 werd opnieuw aan Sylvain, blijkbaar een favoriete kandidaat, gevraagd of hij in 2014 de rol als prins wilde vervullen. Ditmaal benaderd door Roy Souren, die inmiddels deze functie van Jos (deels) had overgenomen. Nu begon Sylvains hart toch wel sneller te kloppen. Met de ledendag van de carnavalsvereniging, die in september 2013 op de Bongerd, het erfgoed van Sylvain en zijn familie, plaatsvond, werd het thema opnieuw aangekaart. Voor Sylvain was de kogel op dat moment door de kerk. In een gesprek met Jos en Roy dat in oktober plaatsvond, werd een en ander verder bestendigd. Nu brak voor Sylvain en ook voor zijn vrouw Jolanda, een periode aan van voorpret, binnenpretjes met elkaar en afspraken in het geheim. Immers hun zonen evenals ieder ander, mochten niks weten over wat er aan zou komen. Van gesprekken met Jos en Roy in de late avond uren als hun drie zoons in bed lagen, tot het uitzoeken van medailles, een maatpak en het maken van foto’s; alles in een soort van dubbelleven, dat naast hun dagdagelijkse leven liep. Op 12 januari 2014 vond de prinsenproclamatie plaats. Op een handje vol mensen na, wist – totdat hij in vol ornaat het podium in een vol gemeenschapshuis betrad – niemand dat hij vanaf die dag een jaar lang zou regeren over het Veldkretserrijk

van Wijnandsrade. Zelfs zijn eigen vader en zijn drie zoons, die allen in de waan waren dat hij die dag een werkbezoek zou brengen aan een fabriek in Duitsland, vielen haast van hun geloof toen hij te voorschijn trad als prins. Sylvain had de betreffende ochtend, voordat hij ‘naar de fabriek in Duitsland’ vertrok, wel nog aan zoon Mika gevraagd om het uitroepen van de prins te filmen met zijn telefoon, zodat Sylvain later kon terugkijken hoe het uitroepen van de prins was verlopen. Na kort te hebben moeten wennen aan het nieuwe idee, vonden Luc, Mika en Kjell het geweldig en waren ze enorm trots hun vader als prins van Wijnandsrade mee te maken. Jill Bruls en Gyan Bemelmans werden op de dag van de prinsenproclamatie uitgeroepen tot jeugdprinsenpaar. ‘Het klikte vanaf het eerste moment’, aldus Sylvain. Sindsdien is er tevens een mooie blijvende vriendschap tussen de gezinnen ontstaan. Samen met de families van het jeugdprinsenpaar en de raad van elf, werd

carnaval 2014 voor Sylvain en zijn gezin een onvergetelijke tijd. Als hoogtepunten noemt hij de gehandicaptencarnaval, het auw wieverbal en de dameszitting. Vanaf het auw wieverbal, dat op de donderdag voor de optocht plaatsvindt, tot het haringhappen op de woensdag erna, lag hij nooit voor drie uur in bed: ‘de energie krijg je cadeau!’ Het einde van het carnavalsseizoen viel hem dan ook zwaar. Wat hij niet wist, was dat de leden van zijn eigen carnavalsgroep, C.V. de Bongerd, hem verkleed als monniken thuis in de laan naar de boerderij opwachtten met fakkels. Zoon Mika had zelfs gezorgd voor laserverlichting in de boom. Samen met de Raad van Elf ging hij naar binnen om zijn steek, cape en medailles af te doen. ‘Zonder enige verwachting erin gestapt, en een geweldige ervaring rijker!’ Aldus Sylvain. Esther Steins

Sylvain Wimmers (foto: Esther Steins)

De vrouw Austen

Een gouden bruiloft kwam in Wijnandsrade niet elke week voor. Daarom zag het hele dorp er een reden in om hartelijk mee feest te vieren en belangstelling te tonen bij een dergelijke schone gebeurtenis. Op zaterdag 16 september 1950 was er nog meer medeleven dan gewoonlijk, omdat toen ‘de vrouw Austen’, de gouden bruid was. En aan ‘de vrouw Austen’ of ‘Mem Austen’ zoals ze werd genoemd, had geheel Wijnandsrade verplichtingen. Als er ergens een kindje werd geboren, als er plotseling ziekte optrad of bij sterfgevallen, al was het ook midden in de nacht, vrouw Austen was onmiddellijk bereid te helpen. Op het eerste teken en geheel belangeloos. Ze vroeg hier nooit iets voor. En ze deed dit tientallen jaren, want ze bleef

Mem Austen zittend langs de weg (in wat nu de Körnerstraat is) naast café Bloebaum (foto: uit het archief van de heemkundevereniging)

ook toen ze ouder werd, nog ontzettend vitaal. Ook was zij door het kerkbestuur aangesteld als aanzegster: als er iemand in de parochie dood was, ging zij alle adressen in Wijnandsrade, Swier, Vink en Laar af om mededeling van het overlijden en het tijdstip van de uitvaartmis te doen. Het huwelijk tussen Herman Austen uit Wijnandsrade en Anna Lennerts uit 18

Meerssen werd volgens de burgerlijke stand op 13 oktober 1900 in Meerssen gesloten, maar om de een of andere reden is zowel het 40-jarige als het 50-jarige huwelijk steeds op 16 september gevierd. Het kan niet de datum van het kerkelijk huwelijk zijn geweest, want dat mocht pas plaatsvinden na het burgerlijk huwelijk. Het jonge paar bleef een jaar lang in Meerssen wonen, waar hun eerste kindje op 25 augustus 1901 werd geboren. Daarna verhuisden ze naar Wijnandsrade, waar de gouden bruidegom houthakker/ houtzager werd en naderhand kantonnier bij de gemeente. De laatste post heeft hij 25 jaar bekleed. Hun huwelijk werd gezegend met vijf kinderen, die in 1950 vijf en dertig kleinkinderen bijeen hadden gebracht. Anna Maria Lennerts werd op 26 december 1880 in Meerssen geboren als dochter van Godfried Jozef Lennerts en Josephina Knubben. Herman Jozef Austen kwam van de Vink en werd geboren op 11 mei 1878 als zoon van Willem Austen en Philomina Boosten. Ook hij was ten tijde van de gouden bruiloft op 72-jarige leeftijd nog vitaal, ofschoon hij reeds een jaar later zou overlijden. Elke dag maakte hij lange wandelingen en verzorgde hij zijn tuintje. Met weinig was hij tevreden. ‘Een kwartje om zich te laten scheren en een kwartje voor tabak en dan hoor je hem de hele week niet meer’, zei zijn zorgzame echtgenote. Drinken deed de gouden bruidegom niet. Zijn laatste drupke nuttigde hij bij de geboorte van prinses Beatrix in 1938 en toen moest men hem nog overhalen om deze bijzondere gebeurtenis met een drupke te vieren. Zijn vrouw dacht er anders over. Die lustte op zijn tijd graag een potje bier; zij was een regelmatige klant van café Erens. Het was voor het gouden paar steeds hard werken in het leven. ‘Toen ik er nog geen dertien was’, zei de bruid, ‘moest ik al bij de boer werken, flatten spreiden en dergelijke

bezigheden voor f 3.50. Met het opbinden van een bunder veldvruchten was ƒ 2.50 te verdienen. Dat heb ik dikwijls gedaan’. Op hoge leeftijd werkte moeder Austen trouwens nog steeds hard. ‘s Morgens om 8 uur was ze al bij de burgemeester Godfried Opfergelt om aardappelen te schillen en andere voorkomende werkzaamheden te verrichten. Daarnaast poetste ze nog het gemeentehuis en een schoollokaal. ‘En ‘s avonds ben ik nog niet eens zo moe’ voegt ze er aan toe. ‘Ik heb altijd graag gewerkt en ik bid Onze Lieve Heer, dat hij me laat werken, tot ik sterf’. Veel van de wereld heeft de gouden bruid niet gezien. Ze is eenmaal van Meerssen uit naar Scherpenheuvel getrokken ter bedevaart. De eerste dag naar Hasselt en de tweede dag van daaruit verder. En eens naar Aken. Toen ze nog kind was. ‘Wat zou ik ver weg op bedevaart gaan zoeken’, zei ze, ‘de Moeder Gods, die in Kevelaer is, is hier ook. Ik had nooit geen geld om verre reizen te maken en als ik wel geld had, had ik weer kinderen, waardoor ik niet weg kon’. Het gouden paar genoot in Wijnandsrade zeer veel sympathie door hun hartelijke behulpzaamheid aan iedereen, rijk of arm. Dit bleek overduidelijk op hun gouden feestdag. Het gouden paar werd ’s morgens om 9 uur afgehaald van hun door de jonkheid prachtig versierde woning in de Dorpstraat door de ruiterclub, de fanfare, de ruiterclub en de voetbalclub. Ze werden door de versierde en bevlagde straten ter kerke geleid, waar door pastoor Antoon Körner een plechtige hoogmis van dankbaarheid werd opgedragen. Het kerkelijk zangkoor St, Caecilia voerde op zeer verdienstelijke wijze een meerstemmige mis van Lorenzo Perosi uit. De dag werd verder ten huize van de jubilarissen te midden van hun kinderen, kleinkinderen en buurtbewoners op gezellige wijze doorgebracht en velen, waaronder de geestelijke en wereldlijke autoriteiten, kwamen hun gelukwensen aanbieden. Tegen

de avond bracht de fanfare een serenade waarbij tevens door de jonkheid enige passende en bruikbare geschenken werden aangeboden. De oudste zoon dankte allen die hadden medegewerkt om deze dag tot een onvergetelijke te maken, die de oudjes van harte hadden verdiend. Zoals vermeld stierf Herman Austen reeds op 73-jarige leeftijd op 19 september 1951 en overleefde de Vrouw Austen hem nog bijna 17 jaar. Vanaf 1953, toen haar dochter Maria Dreessen – Aussen weduwe nadat haar man Hubert Willem Dreessen op 48 jarige leeftijd stierf, heeft Mem Austen bij haar ingewoond in de Raadhuisstraat. Op 13 juli 1968 sloot zij haar ogen in de

Gedachtenisprentje (uit het archief van de heemkundevereniging)

gezegende leeftijd van 87 jaar. Vier dagen later werd ze bij haar echtgenoot te rusten gelegd op de begraafplaats bij de kerk van Wijnandsrade, uitgeleide gedaan door velen uit de dorpsgemeenschap. Jack Jetten 19

De aardbeving van 1992 en de gevolgen

Het ontstaan van de ‘Stichting tot Behoud van de Parochiekerk St. Stephanus’ Op 13 april 1992 – inmiddels al weer drieëntwintig jaar geleden – werd onze provincie getroffen door een aardbeving waarvan het epicentrum in de buurt van Roermond lag. Velen van ons zullen zich dat herinneren. Het was de zwaarste aardbeving die Nederland ooit heeft gekend, met een kracht van 5.8 op de schaal van Richter. De aardbeving bracht vooral schade toe aan gebouwen in de omgeving van Roermond, maar ook de parochiekerk van ons eigen Wijnandsrade bleek behoorlijk van de aardbeving te hebben geleden, vooral in de vorm van scheuren in muren en bogen. Als snel bleek, dat de kosten van herstel van de kerk aanzienlijk zouden zijn en dat het Bisdom slechts een gedeelte van de kosten zou vergoeden. Een bedrag van 60.000 à 80.000 gulden zou naar verwachting voor rekening van het Kerkbestuur van Wijnandsrade blijven. Toen deze financiële consequentie op tafel kwam te liggen – het was inmiddels begin 1993 geworden – sloegen het Kerkbestuur en het bestuur van de Vrienden van Wijnandsrade onder het motto ‘Wij houden de kerk in ons midden’ de handen ineen. In het gemeenschapshuis werd een bijeenkomst belegd waarvoor een grote groep van inwoners werd uitgenodigd. Doel van de bijeenkomst: een groep enthousiaste parochianen bijeenbrengen, die initiatieven zou gaan ontplooien om de nodige gelden voor het herstel in te zamelen. Die bijeenkomst werd een groot succes: alle aanwezigen zegden hun medewerking toe en ter plekke werd een voorlopig actiecomité gevormd, dat ideeën moest gaan ontwikkelen om het gestelde doel te bereiken. 20

Dat comité, bestaande uit Joop Aretz, Marie Louise Coeymans-Roebroek, John Habets, Lou Houtvast, Jan Jansen, Henk van Malkenhorst, Math Marell, Piet van de Sanden en Niek Troisfontaine, kende een vliegende start. Voordeel daarbij was dat een aantal van de comitéleden al ervaring met een soortgelijke actie had opgedaan toen in de tachtiger jaren het dak van de kerk dringend aan vernieuwing toe was. In de loop van 1993/1994 werd een aantal activiteiten opgezet en uitgevoerd om binnen en buiten Wijnandsrade fondsen te werven en gelden bijeen te brengen om de kosten van het herstel van de kerk te dekken. Groot financieel succes was een breed opgezette loterij-actie onder de parochianen, maar daar bleef het niet bij. Om een greep te doen uit de andere activiteiten: er werden vele sponsoren en subsidiënten aangeschreven, er werden speciaal geslagen ‘St. Stephanuspenningen’ verkocht en linnen tassen aangemaakt met een opdruk van de kerk. Verder organiseerde het comité een groots opgezette feestavond. Maar de grootste attractie bleek de aanmaak van speciale kerstkaarten met Wijnandsraadse dorpsgezichten in wintersfeer. Een project dat nog vele jaren is voortgezet en langdurig voor een constante inkomstenbron zorgde. Het comité had zich ten doel gesteld om tenminste een bedrag van 60.000 gulden bijeen te brengen. Dankzij het medeleven en de medewerking van de parochianen kon al in de loop van 1994 worden vastgesteld dat dit streefbedrag was bereikt. Een fantastisch resultaat voor onze kleine maar intensief meelevende dorpsgemeenschap. Omdat er nog gestaag geld bleef binnenkomen en nieuwe acties nog in de steigers stonden, groeide geleidelijk het besef, dat het verstandig zou zijn om de informele opzet van de inzameling om te zetten in een

meer gestructureerde rechtsvorm. Aldus geschiedde: op 11 oktober 1994 werd ten overstaan van notaris Bemelmans in Nuth de oprichtingsakte ondertekend van (zoals de officiële naam luidt) de ‘Stichting tot Behoud van de Parochiekerk St. Stephanus in Wijnandsrade’. Stichtingbestuurders van het eerste uur waren Joop Aretz (voorzitter), Henk van Malkenhorst (secretaris), Piet van de Sanden (penningmeester), Lou Houtvast, John Habets, Math. Marell, Jan Jansen en Niek Troisfontaine. De Stichting is opgericht voor onbepaalde tijd en heeft volgens de statuten ten doel: ‘het in stand houden van de St. Stephanuskerk te Wijnandsrade’, waarbij vooral gedacht dient te worden aan de continuïteit van de kerk als het monumentale middelpunt van de dorpskern. Door een behoorlijk bedrag aan reserves aan te houden heeft de Stichting de mogelijkheid om in voorkomend geval financieel bij te springen om het kerkgebouw in een behoorlijke staat van onderhoud te houden. De primaire verantwoordelijkheid daarvoor blijft natuurlijk bij het Kerkbestuur liggen. De Stichting heeft sinds de oprichting de reserves op peil kunnen houden door onder andere de eerder al genoemde kerstkaarten-

actie, door giften en door de opbrengst van uiteenlopende activiteiten (waaronder een jaarlijkse muzikale herfstmiddag in de parochiekerk), door rente op het kapitaal enz. Het Kerkbestuur heeft de weg naar de Stichting uiteraard gevonden. Zo heeft de Stichting in 2004 een bijdrage van € 7.000,kunnen bijdragen in de vernieuwing van de verwarmingsinstallatie en is nog onlangs – opnieuw op verzoek van het Kerkbestuur – een bijdrage van ruim € 7.000,- verleend in het herstel van het torenuurwerk en een tegemoetkoming van € 8.319,- in de zojuist afgeronde werkzaamheden aan de vloer van de kerk. Dat dit mogelijk is – en hopelijk blijft – is te danken aan de inzet van velen uit onze dorpsgemeenschap en dat verdient een woord van dank. En onze mooie dorpskern is het meer dan waard.

Spreekt deze activiteit u aan? Het bankrekeningnummer van de Stichting is NL 17 RABO 0137771371 Henk van Malkenhorst

jongere vrouw Maria Catharina Houben (1758-1818) en dochter Christina Gertrudis (1785-1854) eveneens in Saeffelen, een gezin waarbij ook Pauls ongehuwde broer Goswin (1740-1814) inwoonde. Ook hun namen komen we in de Franse bevolkingslijst van Saeffelen uit 1799 tegen, evenals die van tante Sybilla Königs (17311806) die toen weduwe was uit een eerste huwelijk met Goswin von Cleef en uit een tweede huwelijk met Wilhelm Houben. Twee kinderen uit haar eerste huwelijk woonden toen blijkbaar nog bij haar in: Mechtildis von

met Maria Elisabeth Philippen (1781-1837) uit het naburige Havert. Maria Judith’s neef Mathias Beumers (1752-1791), zoon van tante Agnes Königs en Anton Josef Beumers uit Breberen (Schierwaldenrath), zocht zijn levensgeluk elders. Hij vestigde zich in Amsterdam waar hij voor een nageslacht zorgen.12 Geen familie, maar wel en naamen buurtgenoot was de oorspronkelijk uit Millich (Hückelhoven) afkomstige “leinferber” Heinrich Isaak Königs (1763-1846), die we eveneens in de Franse bevolkingslijst van Saeffelen tegenkomen als zijnde gehuwd

St. Maternusbeeld bij de kerk van Breberen (foto: Jos L’Ortye)

(foto: Jos L’Ortye)

Cleef (1772-1847), weduwe van Michael Maasen (1762-1797), en de toen nog ongehuwde Andreas von Cleef (1774-1840), die later (1806) in het huwelijk zou treden

met Maria Margaretha Pehnen (1773-18??) uit Sittard. Heinrich woonde er met zijn gezin in bij zijn schoonouders: “ackermann” Martin Pehnen en Elisabeth Dijk, die toen twee

knechten en een maagd in dienst hadden.13 Een andere dochter van voornoemd echtpaar (en daarmee schoonzus van voornoemde Heinrich Königs), Christina Gertrudis Pehnen (1762-1850), was sinds 1785 gehuwd met Jan Nicolaas Guichart (ca. 1760-1834) die aanvankelijk dominee (predikant) in Beek was en later in Meerssen.14 Maria Judith’s moeder Ida Lours (Laurs) kwam in de zomer van 1822 in Saeffelen te overlijden: ‘die 11 augusti extremis sacramentis praemunita obiit Ida Laurs, vidua Lamberti Koenigs, 78 annorum, et sepulta est in coemeterio die 13ta hujus’. Sindsdien bleven Maria Judith en haar broer Peter Jacob alleen in het ouderlijk huis in Saeffelen achter. Broer Heinrich Maternus Königs (1789-18??) was na de vervulling van zijn militaire diensttijd in het Napoleontische leger in Frankrijk blijven hangen, terwijl zus Catharina Gertrudis (‘Gerdraut’) Königs (1776-1854) in 1810 gehuwd was met Johann Peter Welters (1773-1826) uit het naburige Havert (Isenbruch).15 Als ‘sous-lieutenant d’infanterie en retraite, né à B(r)eberen’ werd Heinrich Maternus op 4 november 1818 officieel tot Frans staatsburger genaturaliseerd.16 Eind 1822 (zijn moeder was net drie maanden eerder overleden) trouwde hij in het Noord-Franse Longwy met Marie Louise Latarse (17891845). Wanneer Henri-Materne precies overleden is hebben we nog niet kunnen achterhalen. Bij het huwelijk van zijn dochter Marguérite Louise in 1844 was hij al overleden. Zijn vrouw zou een jaar later komen te overlijden. Maria Judiths broer Peter Jacob Königs kwam in 1867 op hoge leeftijd (88 jaar) te overlijden: ‘maii, vicesima nona, ejusdem, hora noctis decima, sacramentis refectus saeculo valedixit senex nonagenarius Petrus Jacobus Konigs, coelebs, sepultus

est prima junii’. Bij zijn overlijden bezat hij landerijen in de gemeente Echt. Jan Michael Housmans en zijn vrouw Maria Barbara Maassen, akkerlieden te Saeffelen, genoten daarvan het vruchtgebruik.17 Ook zijn zus Maria Judith bezat bij haar overlijden (1841) landerijen in Echt, Stevensweert en Saeffelen. Die had ze bij testament aan haar broer Peter Jacob vermaakt. De Saeffelder Königsen waren dus niet zomaar wat keuterboertjes. Bij Maria Judith thuis hadden ze in 1799 zelfs een knecht in dienst. Peter Jacob had bij testament van 27 januari 1855 (notaris Dahmen Gangelt) de kinderen van zijn zus Gertrud (Franz en Gottfried) en zijn broer Heinrich Maternus (André en Maguérite-Louise) aangewezen. Voor de afwikkeling van de erfenis van hun oom kozen laatstgenoemden domicilie bij (brander) Willem Ingendael (1815-1889) aan de Bovenstestraat in Echt. Vraag is hoelang op de Vink de contacten met de ‘familie’ in Saeffelen nog hebben standgehouden. Maria Judith’s huwelijk met Jan Hendrik L’Ortye heeft immers maar kort mogen duren. In die acht huwelijksjaren heeft ze wel zijn gezin en boerenbedrijf op de Vink mee overeind gehouden. In die periode verlieten de volgende kinderen de een na de ander de ouderlijke boerderij: in 1836 trouwde Maria Elisabeth (1805-1862) met Jan Theodoor Bindels uit Bocholtz; datzelfde jaar Johanna Hubertina (1812-1852) met Jan Jacobs uit Meerssen; datzelfde jaar Anna Sophia (1808-1848) met (weduwnaar) Jan Hubert Haartmans uit Oirsbeek; datzelfde jaar Jan Hendrik junior (1803-1890) met Cecilia Seijen uit Oensel. Omdat zoon Jan Frederik in 1839 op 20-jarige leeftijd was overleden, bleef Jan Hendrik na de dood van zijn tweede echtgenote nog met vijf kinderen thuis achter, waarvan de jongste zestien jaar oud was. In ieder geval trouwde Maria Judiths neef Franz Welters uit Havert 35

(Isenbruch) in 1857 wel met een meisje uit Vaesrade: Maria Gertrudis Jongen, dochter van Rudolf Jongen (1784-1856) en Maria Josepha de Jong (1781-1849). Samen met zijn broer Godfried trad Franz in 1868 op als een van de erfgenamen van hun ongehuwde oom (Maria Judiths broer) Peter Jacob Königs.

Arensgenhout (Hulsberg). Van het echtpaar Habets-L’Ortye zijn zeven kinderen bekend: Anna Maria (1761), Johannes Theodorus (1762), Cornelius (1764), NN (1766), Maria Johanna (1767), Maria Catharina (1767) en Johannes Wilhelmus (1770), allemaal gedoopt te Hulsberg, met uitzondering van de laatste (Nuth). Mathijs was landbouwer op eigen grond, pachter op de hoeve Nierhoven

Na Maria Judith’s overlijden - Jan Hendrik was inmiddels in 1842 weer hertrouwd maar in 1845 voor een derde maal weduwnaar geworden - was zoon Pieter Joseph (18101890) nog getrouwd met Maria Cecilia Hermans uit Scharn (1847); dochter Maria Lucia (1821-1912) met Jan Hubert Stevens uit Oud-Valkenburg (1848); zoon Jan Andries (1824-1912) met Maria Margaretha Beckers uit Nuth (1849) en tenslotte zoon Christiaan Hubert (1823-1885) met Maria Josepha Florakx uit Hoensbroek (1861). Alleen zoon Jan Caspar (1813-1889) bleef ongehuwd en volgde zijn vader op als penningmeester (ontvanger) van het kerkbestuur. Toen zijn jongste broer Jan Andries na vaders dood in 1852 de ouderlijke boerderij op de Vink overnam, betrok Jan Caspar in 1857 de boerderij die thans nog bekend staat als ‘Huntjens’ (Vink 3), terwijl zijn (toen nog ongehuwde) nichtje Maria Catharina Haartmans (1843-1921) er de huishouding voor haar rekening nam.18 Een interessantere vraag is natuurlijk hoe iemand uit het ‘Middenlimburgse’ Saeffelen nu eigenlijk in het Zuidlimburgse Wijnandsrade terecht komt. Het is misschien (te) ver gezocht, maar het zou kunnen dat we daarvoor bij een tante van Jan Hendrik moeten zijn: Anna Maria L’Ortye (17321779), als dochter van Nicolaas L’Ortye en Maria Cobben geboren op ‘De Dael’ te Nuth en getogen op De Vink te Wijnandsrade. Die was namelijk begin 1756 getrouwd met Mathijs Habets (1735-1810) van de Heihof in 36

Het huidige huis Alfens (foto: Jos L’Ortye)

te Nuth (1768-1770) en op de kasteelhoeve Alfens (1772-1780) bij Millen-Bruch. De buurtschap Bruch ligt evenwel dichter bij Havert dan bij Millen. De waterburcht Alfens was van de 14e tot de 16e eeuw in het bezit van het gelijknamige geslacht. Het oude herenhuis werd in 1849 herbouwd maar raakte tijdens de twee wereldoorlog zwaar

beschadigd. Anna Maria L’Ortye kwam in de zomer van 1779 vroegtijdig (47 jaar oud) op Alfens te overlijden. Mathijs hertrouwde een jaar later met Catharina Bemelmans (17511833) uit Schimmert, uit welk huwelijk aldaar nog eens drie kinderen werden geboren en gedoopt. Mathijs raakte echter in financiële moeilijkheden en vestigde zich uiteindelijk berooid in Sweikhuizen, waar hij in de

winter van 1781/1782 door zijn familie werd ontvoerd om hem (wegens een valselijke beschuldiging van diefstal) uit handen van justitie te houden en de familie-eer te redden. Later woonde hij in Groot-Haasdal onder Schimmert (1794) waar hij in 1810 op 75-jarig leeftijd kwam te overlijden.19 Een andere link zou de familie Lours kunnen zijn, Maria

Judiths’ familie van moederzijde. Die naam komt zowel in Braunsrath als in Amby voor. Omdat echter een verbinding tussen beiden familie vooralsnog niet is vastgesteld lijkt ook dit te ver gezocht. Wel is in dit verband interessant te vernemen wie nu eigenlijk die ‘Lambertus Laurs’ was die in 1833 getuigde bij het huwelijk van Jan Hendrik en Maria Judith. Want die hebben we nog altijd niet nader kunnen identificeren ….. 1 De Kampioen juli 1967, blz.460 2 er is om de een of andere reden altijd aangenomen dat hij op 3 mei 1780 in Wijnandsrade werd gedoopt; de doopinschrijving is evenwel nooit teruggevonden; in zijn trouwakte uit 1842 wordt als geboortedatum 14 maart 1780 genoemd 3 de boerderij op De Vink was van 1802 tot 1808 verpacht aan Werner Bours (1766-1856) en zijn vrouw Maria Johanna Jacobs (1766-1846) die uit het Gerendal (Strucht) kwamen en daar later ook heen terugkeerden 4 vgl. Jos. L’Ortye: Pastoor Pluijmaekers van Wijnandsrade (1813-1835) en de ‘erfenis’ van zijn voorganger Westhoven (1797-1813) in Jos. L’Ortye: Wienesroa ich hawt van dich (2014) blz.97-118 5 Fr. Crutzen: Brouwers in Zuid-Limburg 1795-1814 – een terreinverkenning (Ransdaal 2013) blz.100 6 J. LOrtye/H. Hanssen: vijf eeuwen L’Ortye 1490-1990 (1991) blz.187 7 RAL/NA: akte dd. 3 augustus 1841 notaris Lienaerts Merkelbeek; RHCL/MvS Maria Judith Königs overleden te Wijnandsrade op 23 augustus 1841; zie ook PAW: deliberatie kerkbestuur dd. 13 juni 1846 (jaargetijde); vgl. J. LOrtye/H. Hanssen: Vijf eeuwen L’Ortye 1490-1990 (1991) blz.186 8 er werd zowel voor de wet als voor de kerk in Vaals getrouwd 9 Handbuch des Bistums Aachen (Aachen 1994) blz.679-680 10 Handbuch des Bistums Aachen (Aachen 1994) blz.693-694 11 Prof.Dr. M.J.H.A. (Arthur) Schrijnemakers: Codex NederlandsLimburgse Toponiemen (Geleen 2014) blz.748; Enno de Witt: De grens – langs de randen van Nederland (Amsterdam 2013) blz. 75: ‘koninklijke bossen’; vgl. ook ‘Spaans Kentje’ in Nieuwenhagen 12 Genealogieonline: ‘Stamboom familie Beumer en familie Ridder’ 13 D.J.J. Lauwers en Th. Oberdorf: De bevolking van het kanton Sittard in 1799 in Monografieën uit het Land van Sittard deel III (Sittard 1998): volkstelling gemeente Saeffelen in 1799 (staat van de bevolking van Saeffelen, ondertekend door Christoffel Janssen, agent, op 22 fructidor an VII = 8 september 1799) nrs. 103-105 (van Cleef-Königs), 356-363 (Pehnen-Dijk resp. Königs-Pehnen), 371-375 (Königs-Laurs) en 387-390 (Königs-Houben) 14 parenteel van Nicolaas Guichart op site “genealogie Bartholomeus” (www.bert-bartholomeus.nl) 15 met dank aan info Historischer Verein Waldfeucht 16 Bulletin des Lois du Royaume de France 7e série, tome septième (Parijs 1819) blz. 1001 (nr. 5836) 17 MvS: Peter Jacob Könings, overleden te Saeffelen op 29 mei 1867 (ressort Roermond IV/6086); testament dd. 27 januari 1855 notaris Dahmen Gangelt 18 zie verder: Mariska Jansen: Boerderij Huntjens op de Vink in Bulletin Wijnandsrade 5 (1986) nr 8 blz.209-213 19 Funs Patelski en Marie-Anne van der Cruijs-Gilissen: Limburgse Verwantschappen (Gronsveld-Rotterdam 2012) blz.260-261; vgl. ‘Der Habet Kroniek’ blz.90.231-242.388-389

Jos L’Ortye

Voor u gelezen

Restauratie en herbestemming Laar 16 Op 14 oktober 2014 werd door wethouder Lucassen het startsein gegeven voor de restauratie en herbestemming van het gemeentelijke monument Laar 16, in het bijzijn van de eigenaren Brenda en Fer Peters en vele genodigden en belangstellenden. Inmiddels hebben de trotse en enthousiaste eigenaren samen met hun onderaannemers en monumentenarchitect Ingrid Beckers veel werk verzet: de buitenkant van de woning en een deel van de bijgebouwen is in oude luister hersteld, de oude spanten zijn gerestaureerd en dragen een dakbeschot van massief eiken planken, een dun isolatiepakket, en nieuwe gebakken pannen. De oude kozijnen zijn overeenkomstig de bestaande indelingen en detaillering vervangen door een vakkundige timmerman. Ook het interieur laat al het resultaat zien van een gedegen restauratie: een oude stalvloer en voedertrog maken nu deel uit van een toekomstige woonkeuken, de oude balklagen en vakwerken blijven in het zicht en zorgen voor een mooie sfeer. Overal is gekozen voor respect voor de aanwezige monumentale en historische kwaliteit en uitstraling van de herenboerderij, waarvan de oorsprong dateert van ongeveer 1550. Inmiddels is de oude huisweide door het IKL ingericht met hoogstamfruitbomen en hagen, passend bij het Limburg Heuvellandschap en naadloos aansluitend aan de renaturering van de Corio Glana, die rustig langs kabbelt. Voorbijgangers op het Laervoetpad kunnen weer volop genieten van de met liefde en aandacht herstelde oude glorie. In de toekomst zal er nog meer te genieten vallen: op het terras van Brenda en Fer worden dan met Limburgse gastvrijheid diverse lekkere Limburgse streekproducten geserveerd. Of misschien wel als toekomstige gasten van 38

hun Bed & Breakfast kamers in de nog te restaureren stalvleugel naast de woning. Uiteindelijk zal de restauratie worden voltooid met het herstel van de topgevel en het dak van de oude schuur, in 1970 door brand verwoest. Dan zal dit Limburgs plaatje weer helemaal compleet zijn en bruisend van activiteiten, klaar voor een nieuw hoofdstuk in een eeuwenlange geschiedenis. De restauratie en herbestemming van Laar 16 wordt mede mogelijk gemaakt door subsidie van de Provincie Limburg en de gemeente Nuth. (uit: Informatiebulletin gemeente Nuth, nummer 7, 7 april 2015)

Laar 16 (foto: Wiel Oehlen)

De dames Baltissen

Huwelijkse zeden uit het verleden We schrijven begin augustus 1865. In het Putterveld bij Aalbeek staat een bouwvallig huis. Het ligt aan de Achterste Lange Gats, nog net binnen de toenmalige gemeente Wijnandsrade. In het voorste deel woont de 54-jarige Catharina Baltissen. In het middelste deel ligt haar moeder, de 81-jarige Anna Maria Baltissen, op haar sterfbed. Waarover ze deze zomer met elkaar spreken weten we niet. Misschien vertelt Anna Maria eindelijk wie de vader van Catharina is. En of Alexander (44 jaar) en Elisabeth (50 jaar), die net als Catharina onwettige kinderen van

Locatie huisje (foto: Edwin Verheijen)

Anna Maria zijn, dezelfde vader hebben. Of neemt Anna Maria deze geheimen mee het graf in, als ze op 8 augustus van dat jaar sterft? Onwettig Onwettige kinderen, zeg maar kinderen van ongehuwde moeders en onbekende vaders, zijn van alle tijden. Elke stamboomonderzoeker zal er vroeg of laat een keer op vastlopen. 40

Uit onderzoek is gebleken dat in de 18de en 19de eeuw bij 5 tot 10% van de kinderen de vader zijn verantwoordelijkheid niet nam13. Pastoor schreef dan filius illegitimus in het doopregister. De ambtenaar van de gemeente deed het minder confronterend: hij liet gewoon de vermelding van een vader weg en het kind werd naar de moeder genoemd. Vaak trouwde de jonge moeder kort daarna alsnog, en dan werd het kind gewettigd en/of erkend door haar echtgenoot. Een schande voor de familie was daarmee afgewend en het kind kreeg erfrecht. Zo niet bij de laatste Aalbeekse telgen van de familie Baltissen: niet alleen Anna Maria maar ook haar dochter Catharina zette nogal wat onwettige kinderen op de wereld. Wie was deze familie? Origine Van de familie Baltis(sen) zijn in Limburg twee stammen bekend die onderling niet verwant zijn. In Vaals kwam eind 18e eeuw een familie Baltus uit Aubel en omstreken wonen4. In Aalbeek verscheen al een eeuw eerder ene Joannes Baltus, die zelf uit het land van Gulick afkomstig was5. Hij trouwde rond 1685 met een meisje uit Swier, Anna Onnouw (1663-1720). Ze gaan in Aalbeek wonen. Van hen is slechts één kind bekend, Matthias, die in 1710 in Hulsberg trouwt met Helena Raeven (1689-1724) uit Helle onder Nuth. Hun kleinzoon Jan Baltus zet de lijn voort in Aalbeek. Hij treedt op 5 oktober 1783 in het huwelijk met Barbara Hendrix uit Klimmen. Zij is op dat moment al zichtbaar zwanger. Op 1 december wordt namelijk

hun dochtertje geboren in Klimmen: de Anna Maria Baltissen (1783-1865) uit het begin van ons verhaal. Zwanger voor het altaar staan, was in vroeger tijden beslist niet uitzonderlijk3. Vaak betrof het geen ‘ongelukje’, maar is de zwangerschap een middel (of gok) voor de twee jonge geliefden om een huwelijk af te dwingen. Maar als de ouders niet instemmen, of als de aanstaande vader niet wil, kan de tol voor de jonge moeder hoog zijn. De kans neemt namelijk snel af dat zij later überhaupt nog een huwelijkspartner vindt. In het gezin van Jan Baltus en Barbara Hendrix komen na Anna Maria nog acht kinderen ter wereld in Aalbeek. Twee broers van Anna Maria verlaten het dorp en zetten de familielijn voort in respectievelijk Spaubeek en Vijlen. Twee andere broers sterven vermoedelijk jong. Drie zussen trouwen en vertrekken naar Gronsveld, Itteren en Maastricht. Valreep In zijn laatste levensjaar wordt Jan Baltus grootvader. Zijn geluk gaat echter gepaard met flinke zorgen, want het kindje is onwettig. Op 30 januari 1811 bevalt namelijk zijn oudste dochter Anna Maria van Catharina. In de franstalige geboorteakte (van Anne Catharine Baltussen) lezen we dat de vroedvrouw van Hulsberg het kind kwam tonen op het gemeentehuis, en dat de bevalling plaatsvond in het huis van de vader van Anna Maria (No. 27 section Aelbeck). Vermoedelijk is dat het reeds beschreven afgelegen huis. Anna Maria was toen dagloner (journaliere). De vader van het kind wordt niet vermeld. Jan Baltus heeft zijn kleindochtertje niet lang meegemaakt want hij overlijdt enkele maanden later tijdens een hevige dysenterie-epidemie die deze streken trof6.

In 1815 schenkt Anna Maria het leven aan een tweede dochter, (Maria) Elisabeta Baltissen. Ook nu blijft de vader buiten beeld. Het kind wordt niet bij de burgerlijke stand aangegeven, hetgeen dit meisje later een hoop gedoe zal opleveren, zoals we zullen zien. Zij wordt wel gedoopt (filia illegitima) in de kerk in Hulsberg. Het derde, tevens laatste kind van Anna Maria is een zoon: Alexander Baltissen. Deze wordt in 1821 te Wijnandsrade ingeschreven. Opnieuw is het de dienstdoende vroedvrouw die het kind komt inschrijven, wat destijds gebruikelijk was bij onwettige kinderen. Drie buitenechtelijke kinderen achter elkaar

(kaartje: Edwin Verheijen)

is al zeldzaam, maar bijzonder is dat de dochters Catharina en Elisabeth verder gaan op de ingeslagen weg. Catharina Baltissen (1811-1892) krijgt vier kinderen van onbekende vader(s): I. Peter Baltissen, geboren 03-07-1835 Aalbeek, ongehuwd overleden op 26-081857 in Kleingenhout (Beek). II. Joannes Lambertus Baltis, geboren 1-1041

1840 in Aalbeek, trouwde op 02-10-1867 in Meerssen met Helena Lahaije. III. Lucia Baltissen, geboren 28-01-1844 Aalbeek, aldaar overleden 16-12-1848. IV. Elisabeth Baltissen, geboren 28-6-1846 Aalbeek, aldaar overleden 25-12-1848 Ook Elisabeth Baltissen (1815) krijgt een onwettige zoon. Dat is in april 1844, maar het kind wordt bij haar huwelijk met Hubert Honneff in mei 1844 te Wittem alsnog gewettigd. Uit de stukken blijkt dat Elisabeth en Hubert al ruim een half jaar daarvoor waren begonnen met de aanvraag voor dit huwelijk, maar ze kregen de papierwinkel niet tijdig rond: Hubert moest zijn geboortecertificaat ‘ver weg’ gaan halen (hij groeide weliswaar op in Limburg maar was geboren net over de NederlandsPruisische grens bij Posterholt) en Elisabeth had al helemaal geen geboortecertificaat. Zij moest, hoogzwanger, voor vervangend bewijs zorgen (getuigenverklaringen en stukken van zowel de gemeente Hulsberg als Wijnandsrade). Elisabeth en Hubert krijgen verscheidene kinderen samen, maar in het voorjaar van 1865, Elisabeth is dan al vijftig, baart ze een zoon die door Hubert niet erkend wordt. Deze zoon, Hendrikus Baltis, komt zelf overigens ‘goed terecht’. Hij trouwt en krijgt wettig nageslacht in Aken en Vaals. Hoe het met Elisabeth na de dood van Hubert in 1868 verder gaat, weten we niet. Als weduwe vertrekt ze met de kinderen naar Pruisen en raakt buiten beeld. Raadsel Wat was er toch aan de hand met de dames Baltissen, dat ze zoveel onwettige kinderen kregen? Hielden zij er andere zeden op na? Wilden Anna Maria en dochter Catharina graag trouwen, maar lukte het niet een goede partij te vinden? Of dreven ze in dat afgelegen huisje een bordeel? Voor dat laatste is geen 42

bewijs, maar je zou het wel gaan denken. Een Leidse studie2 over de 18 en 19e eeuw stelt dat “vrouwen die meerdere malen een onwettig kind ter wereld brachten” meestal prostituées waren. Nu is Leiden niet te vergelijken met Aalbeek, maar de ligging van dat huis in het Putterveld is bijzonder gunstig. Een discrete plek vanaf waar je de lager gelegen Aalbeekse dorpsstraat (destijds nog niet Nieuwenhuysstraat genoemd) niet kon zien. Veel Aalbekenaren weten trouwens nog hoe 30 jaar geleden een ander afgelegen huis een zogenaamde sauna bleek te zijn geworden… Formeel werd bij moeder Anna Maria en dochter Catharina als beroep ‘dienstmaagd’ opgegeven in 1840 op de eerste kadastrale lijsten. In de akten van de burgerlijke stand staat bij hen echter steeds ‘zonder beroep’. Hoe het ook zij, de gang van zaken in huize Baltissen was voor die tijd ongehoord. In een kleine gemeenschap als Aalbeek gingen de dames ongetwijfeld over de tong. De mensen uit Aalbeek waren overigens wel behulpzaam voor het verschaffen van vervangend bewijs voor de ontbrekende geboorteakten. Vier Aalbeekse getuigen hielpen Elisabeth Baltissen bij haar huwelijk in 1844 te Wittem aan de vereiste verklaring en vier andere Aalbeekse getuigen deden hetzelfde voor Joannes Lambertus Baltis in 1867. Het verhaal krijgt nog een staartje. Na de dood van haar moeder is Catharina Baltissen alsnog in het huwelijk gestapt. Dat deed ze in 1869, op haar 58ste, met de dertig jaar jongere Gaspard Jozeph Meijs. Ze gaan in Wijnandsrade wonen. Daarmee verlaat na zes generaties de laatste telg van de familie Baltissen Aalbeek, want haar broer Alexander (die ongehuwd bleef) woonde toen al in Hulsberg. Lang heeft het huwelijkse leven overigens niet mogen duren voor Catharina,

want haar jonge echtgenoot overlijdt al in 1872. De weduwe hertrouwt niet meer en sterft uiteindelijk in 1892. Ze werd 81 jaar oud, net als haar moeder. Huisje Het afgelegen huis in het Putterveld met zijn mysterieuze geschiedenis staat er al lang niet meer. Na het vertrek van moeder en dochter Baltissen is het niet meer bewoond geweest7. Het is waarschijnlijk kort na 1865 vervallen en gesloopt. Op de plek waar het huis stond is thans niets meer te zien. Alleen vruchtbaar koren en in de verte een veldkruis. Edwin Verheijen Noten: 1. De mateloze negentiende eeuw: bevolking, huwelijk, gezin en sociale verandering, Koenraad Matthijs, Universitaire Pers Leuven, 2001. 2. Armoede en sociale spanning: sociaal-historische studies over Leiden in de achttiende eeuw, geredigeerd door Herman Diederiks,D. J. Noordam,H. D. Tjalsma, 1985. 3. Statistische gegevens van de Belgisch Limburgse gemeente Hoeselt: website http://www.hoeseltvrugger.be/index.php?itemid=402 geraadpleegd maart 2015. 4. Dank aan Fred Baltus (geen familie van de Aalbeekse Baltissen) www.fredbaltus.nl 5. “ex patria iuliacensi oriundus” staat in het begrafenisregister van de parochie Hulsberg over Joannes Baltus die op 2-6-1713 in Aalbeek overlijdt. 6. Er stierven in 1811 in Wijnandsrade drie keer zoveel inwoners als normaal, en in Hulsberg waren het er zelfs vier keer zoveel als in omliggende jaren. 7. De namen van beide eigenaars Anna Maria en Catharina (perceel 328 en 329) zijn ergens na 1840 doorgehaald in de Oorspronkelijke Aanwijzende Tafel van het kadaster. Zulke mutaties in de OAT mochten eigenlijk niet, maar het gebeurde de eerste tientallen jaren erna nog wel eens. Het geeft aan dat het huis op zeker moment na 1840 niet meer bestond.

De toegangspoort met familiewapen van de Bongard (foto: Wilfried Dabekaussen)

Het stille Angelusklokje

Het Angelusklokje (foto: Wilfried Dabekaussen)

Onze oplettende lezers was het vast al opgevallen: het klokje in de toren van kasteel Wijnandsrade tingelde niet meer de hele en halve uren, de wijzers van het uurwerk stonden stil. Het bijbehorende klokje hangt hoog in de toren boven de grote toegangspoort van kasteel Wijnandsrade. Het klokje is ouder dan de toren zelf. De toren stamt uit 1719, het klokje is in 1575 gegoten. Of het klokje in een voorganger van de huidige toren hing, is niet zeker. Het klokje was in gebruik als Angelusklokje: het werd geluid als het tijd was voor het gebed ‘De engel des Heren’, dat was om 6.00 uur, om 12.00 uur en om 18.00 uur. Het was ook de alarmklok die bij brand of onraad 44

de mensen naar het kasteel riep. Oudere Wijnandsradenaren noemen het klokje nog steeds het ‘Angelusklokje’, ze herinneren zich nog dat het voor iedereen in het dorp en voor de werkers op het land, niet alleen de tijd voor de Engel des Heren, maar ook de schafttijd aangaf. Het klokje is verbonden met een handgesmeed uurwerk uit de 18de eeuw. Het is het soort uurwerk dat toen door iedere goed opgeleide dorpssmid kon worden vervaardigd. Het slaat sinds mensenheugenis met smeedijzeren regelmaat de hele en halve uren, maar – het gaat immers om een serieuze zaak – er is ook nog een klokkentouw, waarmee de

klok met de hand kan worden geluid. In de 18de eeuw hadden uurwerken in torens nog geen minutenwijzer. Pas in de tijd dat de dienstregeling van de treinen het leven van mensen ging beïnvloeden, eind negentiende eeuw, kwamen er overal minutenwijzers op de torenklokken. Het uurwerk in de Angelustoren van Wijnandsrade heeft geen minutenwijzer, het is dus oud. De oorspronkelijke wijzerplaat vermeldt het jaartal 1774, ik weet niet of toen het uurwerk in de toren geplaatst is. Ik weet ook niet wanneer het uurwerk verbonden is met het oude Angelusklokje. Iemand moet maar eens uitzoeken hoe het is gegaan, toen, maar in onze tijd was de torenconstructie zo slecht geworden, dat de toren met uurwerk, klokje en al dreigde in te storten. Daarom was het uurwerk stilgezet. Want telkens als de hamer op de klok sloeg, ontstonden trillingen in de lantaarn, het bovenste deel van de toren. Dat deel rust op acht stijlen, zes daarvan waren flink aangetast door houtrot! Inspectie bracht aan het licht dat het hout was aangetast door houtworm en vocht. De oude loden afdichting van het vlierinkje onder de klokkenstoel was in slechte staat en onhandig geconstrueerd waardoor er altijd bladeren bleven liggen rotten tegen het hout. Er moest dus dringend worden Oude klokkehamer en oud gewicht (foto: Wilfried Dabekaussen)

gerepareerd. De eigenaar is de Stichting tot Behoud van Kasteel Wijnandsrade, een vrijwilligersorganisatie die er nu al tientallen jaren in slaagt het kasteel zijn oorspronkelijke bestemming te laten behouden: een plek om te wonen en te werken. Dat de Stichting geen makkelijke taak heeft, laat de dreigende ramp met de Angelustoren zien: de kosten voor restauratie werden geschat op ongeveer € 40.000. Het Angelustorentje laten instorten was natuurlijk geen optie. Het bestuur heeft zich dan ook flink moeten inzetten om de nodige fondsen bij elkaar te krijgen. Uiteindelijk zeiden provincie en gemeente samen een subsidiebedrag van € 28.000 toe, met als voorwaarde dat de restauratie op 1 december 2014 klaar zou zijn. De rest van het bedrag moest de Stichting uit eigen middelen verkrijgen. Bij een dergelijke restauratie mag je de Engel des Heren wel om hulp vragen, want begin je eraan, dan kom je meteen onvoorziene zaken tegen. De steiger moest op een ingewikkelde manier worden gebouwd, want de doorgang naar hoeve en kasteel moest vrij blijven. Toen de restaurateurs eenmaal waren begonnen werd duidelijk dat de bekroning met windvaan en ‘diamant’, de loden bol, nodig moesten worden opgeknapt, voordat een eikenhoutworm, die ze levend aantroffen en die een meterslange tunnel door een balk

Windvaan op vergulde diamant (foto: Wilfried Dabekaussen)

Steigers (foto: Wilfried Dabekaussen)

had geknaagd, de boel zou laten instorten. De hamer die de uren sloeg, bleek gemonteerd op een veel te zware eiken balk met contragewicht. De firma Eijsbouts, die het uurwerk onderhoudt, moest deze zware constructie vervangen door een lichtere metalen stang met veer. De oude hamer wordt bewaard bij een van de oude stenen aandrijfgewichten van het uurwerk. Er kwamen ook leuke bijzonderheden aan het licht: glazen doorvoeringen die dienden om de touwen van het Angelusklokje soepel door de houten vloerdelen te geleiden. Niemand had ooit eerder een dergelijke glazen touwgeleiding gezien. Wanneer ze zijn aangebracht, is niet duidelijk. Heeft u ooit zoiets gezien of weet u meer van glazen geleidingen voor klokkentouwen, laat het de redactie weten. Het oude uurwerk verdient vanwege zijn lange staat van dienst, extra bescherming, er is dus een stofkap omheen getimmerd. Na een restauratietijd van ongeveer vier maanden is het Angelustorentje van kasteel Wijnandsrade weer piekfijn opgeknapt. De

Glazen touwdoorvoer (foto: Wilfried Dabekaussen)

Ruwe kalkletters (foto: Wilfried Dabekaussen)

kroon op het werk van de restaurateurs is tevens de kroon op de toren van Kasteel Wijnandsrade: de windvaan. Deze rust op een zogenaamde diamant en draagt het jaartal 1773. In de windvaan is een tekstje gegraveerd: van Oppen, Wijnandsrade 1928. Dit jaartal correspondeert met een tekst die binnen in de top van de toren in grove 46

kalkletters is geschreven: ‘VERNIEUWD 1928 OPFERGELT BURGEMEESTER’. Vermoedelijk is er in 1928 dus ook een grote restauratie geweest, waarbij onder andere de windvaan is aangepakt door de grootvader van onze huidige smid. Ook de gegevens van de huidige restauratie zijn in de toren terug te vinden. Er is een zogenoemd Protocol aangebracht in een koker die in de top van de toren is vastgemaakt ten behoeve van het nageslacht. Dat Protocol bevat de voornaamste gegevens van de restauratie. De heren Lambert Driessen en Jo Houtvast hebben als vrijwilligers namens de Stichting tot behoud van Kasteel Wijnandsrade de restauratie technisch begeleid. Als verrassing voor de Wijnandsraadse gemeenschap hebben ze ervoor gezorgd dat de ‘diamant’ die de windvaan draagt, bestaande uit een houten kern en afgedekt met een loden bekleding, is vervangen door een koperen bekleding die vervolgens is verguld. Nu gloeit de gouden kroon van de Angelustoren ons van verre tegemoet. Als het u ook leuk lijkt om

Stofkast waarin het oude uurwerk (foto: Wilfried Dabekaussen)

als vrijwilliger betrokken te zijn bij projecten op deze prachtige, historische plek, dan kunt u zich aanmelden bij de Stichting tot Behoud van het Kasteel Wijnandsrade, de heer G. Vleugels. U kunt hem mailen via de website www.kasteelwijnandsrade.nl. Wilfried Dabekaussen

Handgesmeed uurwerk (foto: Wilfried Dabekaussen)

Gemengd Nieuws

WIJNANDSRADE 29 juni 1920 - Door de fanfare St. Caecilia alhier zal worden deelgenomen aan het festival te Ransdaal op zondag 4 juli en liet festival te Geleen op zondag 18 juli eerstkomende. WIJNANDSRADE 27 mei 1921 Onze fanfare hield op kermiszondag j.l. haar zomerconcert, een feest, dat in alle opziehteru uitstekend is geslaagd. Een zevental verenigingen uit de buurt verleenden hun medewerking. Om half vijf werd onder de opgewekte tonen der muziek een optocht gehouden door het dorp. Om half zes zetten onze fanfare in de feestweide een populaire mars ‘Vieux Camarades’ in, waarmee het concert werd geopend. Veel goede muziek mochten wij zondagnamiddag horen. De bulscherclub ‘Hals-over-kop’ uit (uit het archief van de heemkundevereniging)

Weustenrade wist door haar voorstelling de vrolijke feeststemming niet weinig te verhogen. De fanfare kan met genoegen op deze feestdag terugzien. WIJNANDRADE 9 november 1921 - Door de fanfare ‘St. Cecilia’ zal in samenwerking met de toneelvereniging ‘Vriendenkring’ een concert met toneeluitvoering worden gegeven op kermismaandag 26 december WIJNANDSRADE 23 mei 1923 - Onze fanfare ‘St. Ceeilia’ behaalde op het concours voor fanfaregezelschappen op 20 mei in Hoensbroek in de marswedstrijd met algemene stemmen van de jury de 2e prijs. In de wedstrijd van de uit te voeren concoursstukken in tweede afdeling de eerste prijs met 311 van de 350 te behalen punten. De jury bestond uit de heren;

Bouwman, gepensioneerd kapelmeester Grenadiers en Jagers, Den Haag; Hub. Cuijpers, componist Amsterdam; Mertens, hofkapelmeester Luxemburg en Hansotte, kapelmeester 11e Reg. Inf. Hasselt. Aan de directeur en leden van de fanfare een hartelijk proficiat. WIJNANDSRADE 19 september 1923 Zondag jl. is hier op schitterende wijze het zilveren regeringsjubileum gevierd van H.M. de Koningin. Na de Hoogmis werd het Te Deum gezongen, waarna het zangkoor op zeer verdienstelijke wijze uitvoerde: ‘Domine, salvam fac Reginam nostram’ van Giesen. Om twee uur werd tegenover het kasteel de optocht opgesteld. Van de vele vreemdelingen, die aanwezig waren, mochten wij tot onze vreugde vernemen, dat zij zich ten hoogste er over verbaasden dat ons klein dorpje zoveel kon presteren. Het was dan ook een schitterende stoet met prachtige praalwagens, mooie groepen en aardige verrassingen. Na een ommegang door het dorp arriveerde de optocht om vier uur op het feestterrein. De burgemeester Th. Opfergelt bracht in een pittige toespraak hulde aan onze geëerbiedigde Koningin, herdacht in het kort haar regeringstijdperk en dankte de gemeentenaren voor de prachtige wijze, waarop zij onze Landsvorstinne huldigden en voor de eendrachtige samenwerking, waarmede dit feest op touw gezet was en gevierd werd. Met een enthousiaste driewerf ‘Zij leven lang’ op Hare Majesteit én ons Vorstenhuis eindigde hij de toespraak. Hierna speelde de fanfare het ‘Wien Neerlands bloed’. De volksvermakelijkheden namen een aanvang: muziek, kinderspelen, gymnastiek, voetbal, politiehondendemonstratie, voor elk wat wils dus. In vreugd en gezelligheid bleef men feesten tot de avond. Alles verliep in de beste orde. Een woord van dank voor de goede regeling aan ‘t Oranje-Comité.

WIJNANDSRADE 18 juni 1924 - Maandag vierden onze kleinen het feest van de H. Kindsheid. Om 9 uur werden zij door de fanfare aan het sehoollokaal afgehaald en met een versierd Jezusbeeld in het midden ging het kerkwaarts. Nadat aldaar een H. Mis was gelezen en de zegening verricht, werden de kinderen weer in optocht naar het schoolplein gevoerd, waar op de maat van de muziek nog menig vrolijk sprongetje gemaakt werd. WIJNANDSRADE 24 juli 1926 - Op zondag 25 juli houdt de fanfare haar eerste Festival voor harmonie-, fanfare- en zanggezelschappen. Naar aanleiding van dit feit hier een stukje geschiedenis. Onze muziekvereniging werd opgericht in 1892 onder presidium van wijlen burgemeester Drummen. Alle begin is moeilijk. Ook de fanfare moest dit ondervinden. Zij groeide evenwel langzaam maar zeker op tot een flinke muziekvereniging. Een droevig verlies trof haar, door het overlijden van haar voorzitter burgemeester Drummen in 1905. Het presidentschap werd toen aanvaard door diens zoon de tegenwoordige voorzitter Frans. Drummen, Hoe de fanfare zich van haar taak ‘Beoefening der toonkunst’ heeft gekweten, moge blijken uit het volgende: Aan het concours van de Koninklijke stadsharmonie ‘Philentonia’’ te Helmond, gehouden op 14 en 15 augustus 1910 nam zij deel in de derde afdeling, onder leiding van de directeur L’Ortye. Zij zag haar moeite met een gunstige uitslag beloond, daar zij de derde prijs wist te behalen. Voorwaar een mooi succes voor een nog jonge muziekvereniging, als men in aanmerking neemt, onder welke voorwaarden toen ter prijs 2e afdeling marswedstrijd haar succes. tijde slechts een prijs werd toegekend. Dit eerste succes gaf nieuwe levenskracht. Twee jaar later nam de fanfare deel aan de Nationale wedstrijden der Harmonie ‘Generaal Karel 49

van der Heyden’ te Zaltbommel op 18 en 27 mei 1912. Ditmaal was de 3de prijs 3de afdeling en 2de. De muzikale vorderingen van de vereniging zouden ongetwijfeld crescendo gegaan zijn, ware het niet, dat in 1914, het begin der oorlogsjaren de meeste van haar leden door het vervullen van hun militaire dienstplicht voor onbepaalde tijd ophielden ‘werkend’ lid te zijn. Dat was ook de oorzaak, dat het 25-jarig bestaan van de vereniging in 1917 ongemerkt voorbij ging. ‘Rust roest’ en zo kwam het, dat in 1920 de meeste muziekinstrumenten dringend om vernieuwing vroegen. Hierdoor in staat gesteld door de milde bijdragen van inwoners van Wijnandsrade, in wier steun de vereeniging zich steeds mocht verheugen, ontving de fanfare op 22 februari 1921 een zending nieuwe instrumenten van den heer Kessels te Tilburg voor een bedrag van 1600 gulden. Dit gaf weer nieuwe moed. Die moed moest getoond worden. De gelegenheid hiertoe deed zich weldra voor toen de Harmonie ‘St. Cecilia’ te Hoensbroek haar internationaal concours organiseerde op 20 en 21 mei 1923, waaraan onze fanfare deelnam in de 2e afdeling. Het schitterende succes werd bekroond; met de lste prijs concours en de 2de prijs marswedstrijd keerden zij huiswaarts. Nog was het bestuur niet tevreden, want het verenigingsvaandel moest door een nieuw vervangen worden. Ook dit pogen van de bestuursleden bleef niet zonder resultaat. Dank zij de vrijwillige bijdragen van de Ereleden ontving de vereniging op 26 mei 1926 een prachtig nieuwe drapeau. Voor Zondag a.s. heeft ‘St. Cecilia’ haar eerste Festival georganiseerd onder beschermheerschap van de tegenwoordige erevoorzitter, de edelachtbare heer Th. Opfergelt, burgemeester van de gemeente. Tal van verenigingen hebben hun medewerking toegezegd. Moge het festival slagen tot groei en bloei van de vereniging St. Cecilia. 50

WIJNANDSRADE 21 december 1940 Donderdag 26 december, Tweede Kerstdag, zal de fanfare ‘St. Caecilia’, evenals andere jaren, haar jaarlijks winterconcert met toneeluitvoering houden in de zaal Erens. Op de laatst gehouden vergadering heeft men besloten het Zuid Limburgs Toneel onder leiding van de heer Jef Schillings uit te nodigen voor een uitvoering in ons dorp. Uitgevoerd zal worden: ‘Het Pleegkind’, terwijl de ‘Vriendenkring’ uit het dorp voor een interessante verrassing zal zorgen. Grote belangstelling wordt verwacht. WIJNANDSRADE 17 augustus 1948 – De fanfare St. Cecilia uit Wijnandsrade gaf aan de patiënten van paviljoen IV in net St. Jozefziekenhuis te Heerlen een gezellige avond. Onder leiding van de heer H. L. L’Ortije werden mooie en gezellige stukken ten gehore gebracht. De patiënten hadden weer een paar uur een weinig afleiding en waren met hun gedachten in de buitenwereld. Tevens werden bloemen door een bestuurslid aan een patiënt en oud-lid aangeboden. Na afloop sprak de hoofdzuster een woord- van dank tot bestuur, directeur en leden van de fanfare voor de gezellige avond, die zij aan de zieken hadden geschonken. WIJNANDSRADE 11 juni 1952 - Zondag j.l. had de sluiting plaats van het diamanten feest van de fanfare ‘St. Cecilia’ te Wijnandsrade, dat op Pinksterzondag reeds was ingezet. Om half drie opende de koninklijke Fanfare ‘St. Cecilia’ Ubachsberg; hierna volgden de fanfare ‘St. Gabriël’ uit Hoensbroek-Station; de Fanfare ‘St. Donatus’ uit Nuth; de fanfare ‘Victoria’ uit Rimburg; de harmonie ‘St. David’ uit Voerendaal; de fanfare ‘Aloysiana’ uit Schaesberg; de koninklijke fanfare ‘St. Cecilia’ uit Heerlen en de harmonie ‘St. Bavo’ uit Nuth. Het sluitingsconcert werd verzorgd door de harmonie ‘De Berggalm’ uit

Klimmen onder leiding van M. Ruyters. In de pauze werd voor de overleden ere-directeur H. L’Ortye een minuut stilte in acht gekomen. De president van de fanfare ‘St. Cecilia’, de heer G. Muylkens, besloot het feest met een korte toespraak. Hij bracht dank aan allen de aan dit feest hadden meegewerkt. WIJNANDSRADE 26 mei 1954 .Zaterdagavond omstreeks half tien was het voor de laatste keer, dat de bus van de Gebroeders Mulder bij de bushalte aan de kerk stopte. Deze keer was het echter niet voor het in- of uitstappen van de reizigers, maar voor het brengen van een laatste groet aan de ‘White Care’. Een grote menigte, waaronder de studenten van het college ‘Christus Koning’ alsmede de fanfare ‘St. Cecilia’ hadden zich hier verzameld. Een der studenten van het college, gekleed

met hoge hoed, nam hier het woord en memoreerde in het kort het wel en wee van de busonderneming, die ruim vijf en twintig jaren deze gemeente heeft aangedaan. Aan de verbaasde chauffeur en conductrice werden, vanwege de studenten van het college, een kleine verrassing aangeboden, terwijl de bus bedolven werd onder een grote lauwerkrans. Hierna speelde de fanfare een afscheidsmars. Onder de tonen van een ‘Lang zal ze leven’ door de fanfare en onder gejuich en handgeklap der aanwezigen, vertrok voor de laatste maal de Mulderbus in het schemerdonker door de prachtige laan richting Heerlen. WIJNANDSRADE 12 juni 1954. - Voor het eerst zal Wijnandsrade tijdens de a.s. kermisdagen in de echte kermissfeer worden gebracht, doordat een kermisexploitant zijn

(uit het archief van de heemkundevereniging)

tenten in het dorp heeft opgeslagen. KermisZondag zal de Fanfare ‘St. Cecilia’ tevens een groot zomerconcert houden, waaraan door diverse muziekverenigingen uit de buurt zal worden medegewerkt. Tevens zal op Kennis-Maandag door de Speelgroep

de benoeming van een nieuw bestuur, bestaande uit vijf leden. Na voorlezing van de diverse artikelen van het huishoudelijk reglement werd dit dienovereenkomstig vastgesteld. In het dagelijks bestuur werden gekozen de heren Baggen. Wimmers,

(uit het archief van de heemkundevereniging)

‘Zuid’ onder regie van de heer Hub. Steins een openlucht voorstelling worden gegeven te Swier om 14.30 uur. Ten tonele zal worden gebracht een legendarisch Mariaspel in 3 bedrijven ‘Het Gouden Muiltje’ van Huib Wijnands. WIJNANDSRADE 3 maart 1955 Zaterdagavond vond in het verenigingslokaal een algemene ledenvergadering plaats van de fanfare ‘St. Cecilia’. De voornaamste punten van de agenda waren het vaststellen van een nieuw huishoudelijk reglement, alsmede 52

Driessen, Sehreurs en Bogman. Tot voorzitter werd gekozen de heer F. Driessen en tot secretaris de heer K. Sehreurs, Vervolgens gaf de penningmeester J. L’Ortye een overzicht van de kaspositie van de vereniging over het afgelopen jaar. Gezien de financiële toestand der vereniging zal een dezer dagen een aanvang worden gemaakt met het verkopen van erelidmaatschapskaarten, waarbij alle inwoners worden verzocht hun geldelijke steun hieraan te willen verlenen. Tot slot sprak de nieuwe voorzitter een kort woord tot alle leden. Onder luide bijval werd

burgemeester Snijders als beschermheer van de fanfare benoemd, waarvoor deze zijn dank betuigde. Ten behoeve van de ouden van dagen werd door de speelgroep ‘Zuid’ zondagavond een Passiespel opgevoerd onder de titel ‘Weg met Hem’. ‘s Middags vond ook een voorstelling plaats, die onder meer werd bezocht door de studenten van het College ‘Christus Koning’. Hoewel de zaal niet helemaal uitverkocht was kan het comité op een zeer geslaagde avond terugzien, De baten van deze avond zullen mede worden aangewend voor het organiseren van een tocht voor de ouden van dagen op 28 juni a.s. naar de mooiste plekken in Zuid-Limburg. WIJNANDSRADE 7 december 1956 Op zaterdag 8 december houdt de fanfare ‘St. Cecilia’ haar jaarlijkse feestavond. In de namiddag zal het korps een muzikale mars door de gemeente maken, waarbij men dan tevens huis aan huis de enveloppen zal inzamelen om giften bijeen te brengen ten bate van het instrumentenfonds der vereniging, ‘s Avonds zal men in zaal L’Ortye aanzitten aan een gemeenschappelijke koffietafel waarbij tevens aanwezig zullen zijn de dames van de leden en overige genodigden. Zondagmorgen zullen de leden gezamenlijk de Hoogmis bijwonen in de parochiekerk, welke zal worden opgedragen voor de levende. en overleden leden van de fanfare. Tijdens deze mis wordt het ‘Andante Reglieuse’ van Werkman ten gehore gebracht. WIJNANDSRADE 2 juli 1962 - Voorzitter Karel Schreurs kon op de algemene ledenvergadering van de kon. fanfare St. Cecilia, burgemeester J. Snijders. erevoorzitter G. Opfergelt, het nagenoeg voltallige bestuur en de leden verwelkomen. Achtereenvolgens werden die notulen van de vorige jaarvergadering, het jaarverslag

van de penningmeester en het jaarverslag van de secretaris behandeld. Ook dit jaar wil onze fanfare weer deelnemen aan diverse concoursen. De viering van het festival (70-jarig bestaan) is gepland voor Hemelvaartsdag en de eerste drie junidagen. Het festival wordt gehouden op het schoolplein van de r.k. lagere school. Het harmonieorkest van de Staatsmijn Emma heeft toegezegd om op 1 juni te komen concerteren-. Bij de bestuursverkiezing werden de heren K. Schreurs en H. Heugen bij acclamatie herkozen. WIJNANDSRADE 17 september 1964 De fanfare houdt op 18, 19 en 20 september een volksfeest in de bedrijfsgebouwen van de gebroeders Erens in Swier, die deze welwillend hebben afgestaan. Een comité, dat vorig jaar eveneens een volksfeest organiseerde ten behoeve van het Barbarabeeld, zal de organisatie op zich nemen. De Boerenkapel alhier, die ook elders reeds veel gevraagd wordt, zal zorgen voor de muzikale omlijsting WIJNANDSRADE 10 november 1964 Zondag 8 november werd door de fanfare St Caecilia een vergadering belegd om te komen tot een georganiseerd verenigingsleven in de gemeente Wijnandsrade. Gezien de opkomst en getoonde bereidwilligheid werd deze vergadering een geweldig succes. Veertien verenigingen zegden hun volledige medewerking toe aan het streven om tot meer coördinatie te komen en zodoende het verenigingsleven in het algemeen tot grotere bloei te brengen. Voor de praktische uitvoering ven dit idee werd een Federatie van Organisaties en Verenigingen in Wijnandsrade opgericht. Op deze vergadering werd meteen het bestuur van deze Federatie gekozen nl. De heer. W. Nuy, voorzitter, de heer. M. Meulenberg, secretaris, de heer J. Kicken, bestuurslid. 53

Wijnandsrade voorziet door middel van deze vorm van samenwerking in een reeds jarenlang gevoelde behoefte. Hierbij speelde uiteraard de grootte van de gemeente, voor wat betreft het aantal inwoners, een belangrijke rol. De ongelijksoortigheid van de verschillende verenigingen is waarschijnlijk een unicum. Organisaties zoals de KVP, de RK Mijnwerkersbond, de Boerinnenbond, samenwerkend met zangverenigingen, voetbalclub en visclub. WIJNANDSRADE 25 juni 1967 -Tijdens het hevige noodweer in de nacht van vrijdag op zaterdag is de feesttent van de fanfare St. Cecilia te Wijnandsrade door de bliksem getroffen en door midden gescheurd. De fanfare, die de afgelopen week haar 75-jarig bestaansfeest vierde, heeft hierdoor een schade van ongeveer 1500 gulden opgelopen. Op het feestterrein stonden een concert en een biertent. Op het moment, dat de concerttent door de bliksem getroffen werd, bevonden zich ongeveer 200 man in de biertent. In de concerttent was niemand meer aanwezig. Enkele minuten tevoren was de ‘carnavalsavond’ ten einde gegaan, waaraan zeker 600 personen hadden deelgenomen. Een ooggetuige vertelde: ‘De bliksem huppelde over de nok van de tent. Het doek scheurde als een reep papier uit elkaar. Een plotselinge windvlaag tilde de tent op. Even later smakte ze geheel vernield tegen de grond’. De paniek die in de biertent dreigde te ontstaan, werd door de organisatoren van de jubileumweek in de kiem gesmoord. Alle toegangen werden hermetisch afgesloten. Niemand mocht de biertent verlaten. Met man en macht hebben de mannen van Wijnandsrade zaterdagmorgen de tent weer opgezet om de resterende feestavonden toch door te laten gaan. Door de schade aan het zeil moest de tent enige meters ingekort worden. Bij een nieuwe windhoos zondagmiddag 54

werd de tent opnieuw bedreigd. Ongeveer vijftig mannen zijn toen met hun volle gewicht aan de touwen gaan hangen en wisten het gevaar daardoor te keren. Ofschoon een aantal mensen in paniek naar buiten wilde rennen, voltooide de juist optredende fanfare St. Donatus uit Grijzegrubben in alle rust haar concert. WIJNANDSRADE 9 december 1969 Zaterdag j.l. werd de fanfare St Caecilia verrast met de aanbieding van twee nieuwe, buitengewone mooie pauken. Dit geschenk werd aangeboden door de heer Alphons Teheux, gemeentesecretaris te Wijnandsrade. Bij de overdracht deelde de heer Teheux mede dat hij bij zijn actie (benodigd waren ruim duizend gulden) de volledige medewerking had gekregen van vele grote bedrijven en instellingen in geheel Zuid-Limburg. De voorzitter van de fanfare, de heer Karel Schreurs sprak woorden van dank voor deze fantastische prestatie. Hierna vestigde de heer Godfried Opfergelt, oud-burgemeester van Wijnandsrade, nog even de aandacht op de bijzondere aard van het aangeboden cadeau. De fanfare besloot tenslotte dit evenement met de heer Teheux een muzikale hulde aan te bieden, waarbij de heer Hub Laeven het nodige ‘paukenwerk’ verzorgde. WIJNANDSRADE 11 augustus 1970 - De maandelijkse papieractie van de fanfare is morgen 12 augustus om 16 uur. De fanfare St. Cecilia hield wegens het behalen van een eerste prijs met 294 punten op het WMC te Kerkrade een receptie die zeer druk bezocht werd. Deputaties van alle verenigingen, vele zusterverenigingen uit de hele omgeving alsmede het gemeentebestuur, kwamen gelukwensen aanbieden, terwijl het plaatselijk gemengd koor en de fanfare St. Cecilia uit Doenrade een muzikale hulde brachten. Namens het gemeentebestuur bood

burgemeester A. Teheux een enveloppe aan met voor elk punt 1 gulden (294 punten). Pastoor Meijs bracht gelukwensen over namens het kerkbestuur. Wegens ziekte van de voorzitter bedankte de heer Heugen namens bestuur, directeur en leden.

uit Voerendaal, fanfare Les Amis Réunis uit Ransdaal, fanfare St. Anthonius uit Beek en fanfare St. Donatus uit Nuth. die het muzikaal festijn zal besluiten. De concertavonden beginnen op zaterdag om 19 uur en op zondag om 18.30 uur.

(uit het archief van de heemkundevereniging)

WIJNANDSRADE 16 juni 1973 – De fanfare St. Cecilia uit Wijnandsrade houdt tijdens de kermisdagen een muziekfestijn, waaraan een groot aantal Limburgse muziekverenigingen deelneemt. Op zaterdag 16 juni treden op: fanfare Victoria uit Rimburg, harmonie St. Joseph uit Voerendaal, fanfare St. Cecilia uit Hulsberg, fanfare St. Clemens uit Hulsberg en fanfare St. Gabriël uit Hoensbroek. Op kermiszondag treden op: fanfare St. Cecilia uit Hoensbroek. fanfare St. David

HILVERSUM 4 november 1975 — In het kader van het KRO-Muziekfeest 1975 (vanavond om 19.00 uur op Hilversum I) speelt de fanfare St. Caecilia uit Wijnandsrade onder leiding van Harrie Wolters de ‘KROviaties’ van Joop Stokkermans in een arrangement van Pi Scheffer en ‘Introductie, Elegie en Capriccio’ van Meindert Boekel. Deze opname werd gemaakt tijdens het Jubileumconcours voor harmonieën en fanfares dat de KRO in samenwerking met 55

de Federatie van Katholieke Muziekbonden organiseerde. De finale werd gehouden op 12 oktober 1975 in het Turfschip te Breda. De fanfare St. Caecilia bereikte tijdens deze finale met 593 punten de derde plaats. SITTARD 30 april 1976 – In de loop van het seizoen (van mei tot september) staat de basiliek van O.L. Vrouw van Sittard in de belangstelling van vele duizenden pelgrims in stad en land, in binnen- en buitenland. Het processieseizoen wordt,

(uit het archief van de heemkundevereniging)

zoals elk jaar, geopend op 5 mei door pelgrims uit Wijnandsrade. Kwamen de Wijnandsradenaren in de ‘oertijd’ over de zeer lange weg zelfs te voet, later schakelden ze de Nederlandse Spoorwegen in, terwijl de bedevaartgangers momenteel op zeer moderne wijze de afstand overbruggen: Met bussen en personenauto’s arriveren de ‘zuiderlingen’ om 9 uur die zondagmorgen aan het station waar de processie wordt geformeerd. Voorafgegaan door fanfare St. Cecilia, trekken de pelgrims, zingend en biddend door het hart van de stad. Via 56

de Markt wordt de basiliek bereikt waar de Hoogmis wordt opgedragen. Het eigen kerkkoor verzorgt de gezangen. Na afloop van dit bezoek (voor de 103 de maal) keert de processie terug naar huis en de bloeiende boomgaarden. (Uit het knipselarchief van Jack Jetten) Bij gelegenheid van Koningsdag mochten twee inwoners van Wijnandsrade een Koninklijke Onderscheiding ontvangen. Het echtpaar Ans Bex-Hegger en Hub Bex

Gedecoreerden

werd op 24 april gedecoreerd uit blijk van waardering voor hun jarenlange belangeloze inzet als vrijwilliger. Ans vooral binnen de kerk, in het verenigingsleven (zoals het peuterspeelwerk en de vrouwenbeweging), in het Oranjecomité, het St. Nicolaascomité, binnen de EHBO, als collectante en daarnaast in haar directe leefomgeving, waar zij bekend staat als iemand die altijd voor iedereen klaar staat. Hub heeft zich binnen en buiten het dorp in vele functies ingezet, onder meer als vakbondsman bij de FNV (alwaar hij jarenlang kader- en bestuursfuncties heeft vervuld). Daarnaast was hij onder andere voorzitter van peuterspeelzaal ’t Zolderke, verkeersregelaar, lid van het St. Nicolaascomité en van het Oranjecomité en is hij nog altijd de penningmeester van de Huurdersbelangen, zet hij zich in als chauffeur voor oudere en zieke mensen die zelf geen vervoer hebben en behartigt hij als secretaris/voorzitter van de Cliëntenraad van

Zorgcentrum Op den Toren de belangen van de bewoners van dit Zorgcentrum. Tijdens een feestelijke plechtigheid in het gemeentehuis van Nuth spelde burgemeester Désirée Schmalschläger beiden de versierselen op behorende bij hun lidmaatschap in de Orde van Oranje Nassau. Van harte gefeliciteerd! Het bestuur

De gedecoreerden van de gemeente Nuth, met rechts op de foto het echtpaar Ans en Hub Bex-Hegger

Terloops

In Parkstad moet je een uur wachten eer de bus komt, in het Heuvelland een dag eer de bus niet komt.

Wiel Oehlen

Terloops

Wij gaan dit jaar niet weg. Wij sturen ansichtkaarten van thuis naar de vakantie-adressen van onze familieleden en vrienden.

Wiel Oehlen

De Vriendenwinkel

Publicatie

Omschrijving

Prijs per stuk

Bulletins Vanaf nummer 15

Onderzoeksverslagen, heemkundige wetenswaardigheden, interviews, historische en hedendaagse foto’s

€ 0,50 € 2,50 (voor niet leden)

Bokkenrijders rondom Wijnandsrade (1992)

Historisch onderzoek, rijk geïllustreerd

€ 2,00 € 4,00 (voor niet leden)

Mit d’r pungel op de fiets (1997)

Boekje over Wijnandsrade en het mijnwerkersverleden

€ 2,00 € 4,00 (voor niet leden)

Met uw stok telt gij aan de stenen (1996)

Weg- en veldkruisroute in en rondom Wijnandsrade

€ 2,00 € 4,00 (voor niet leden)

Kruisen en Kapellen in Wijnandsrade (2005)

Wandel- en fietsgids

€ 3,00 € 5,00 (voor niet leden)

Wijnandsrade, de parel van Zuid-Limburg (2002)

Cultuurhistorische standaardwerk over het dorp Wijnandsrade

€ 6,50 € 8,50 (voor niet leden)

Wijnandsrade BinnensteBuiten (2007)

Mooi uitgegeven portret van het dorp Wijnandsrade, historische artikelen afgewisseld met interviews met oudere en jongere Wijnandsradenaren

€ 10,00 € 15,00 (voor niet leden)

Wienesroa ich hawt van dich Verzameling historische opstellen over Wijnandsrade (en een paar over Nuth)

€ 15,-

Locus Iste

Historische studie over 150 Jaar Kerkkoor in Wijnandsrade

€ 16,-

Voor altijd

Biografische verhalen van oorlogskinderen tijdens de Tweede Wereldoorlog

€ 18,50

Mannenkoor L’Esprit (2003)

Cd met de opname van een concert van mannenkoor L’Esprit in de kerk van Wijnandsrade

€ 2,00 € 4,00 (voor niet leden)

Wijnandsrade

Dvd met veel beeldmateriaal en gesproken tekst

€ 6,00

Heeft u belangstelling voor een van onze producten? Mail of bel ons en maak een afspraak om uw bestelling op te halen. De telefoonnummers van de bestuursleden en het e-mailadres van ons secretariaat staan hiernaast. Wij kunnen uw bestelling ook per post verzenden, als u eerst het bedrag (inclusief de portokosten) hebt overgemaakt. Ook onze rekeningnummers staan hiernaast.

Heemkundevereniging Vrienden van Wijnandsrade

Opgericht op 22 december 1981 als de stichting Vrienden van Wijnandsrade Sinds 1994 notarieel geregistreerd als een heemkundevereniging Rekeningnummer NL 57 RABO 0137 7984 90 voor donaties en de betaling van boeken (e.d.) NL 43 RABO 0137 7363 71 voor de betaling van de contributie Ten name van Heemkundevereniging Vrienden van Wijnandsrade. Website: Dagelijks bestuur Voorzitter: Vice-voorzitter: Secretaris:

www.vriendenvanwijnandsrade.nl

Penningmeester: Ledenadministrateur:

Wilfried Dabekaussen (045 – 524 13 20) Jack Jetten (045 – 524 11 35) Jo Luijten (045 – 524 24 29, Mascherelstraat 16, 6363 AW Wijnandsrade, [emailprotected]) Rein Krikke (045 – 565 01 21) Ria Marell (045 – 524 51 67)

Algemeen bestuur Thei Bindels John Bruls Hub Gerards Arnold de Haas Henk van Malkenhorst Math Marell Jos L´Ortye Esther Steins

(045 – 524 30 08) (045 – 524 38 57) (045 – 577 87 12) (045 – 524 43 72) (045 – 524 23 44) (045 – 524 17 05) (0475 – 401 12 21) (06 – 23 45 49 19)

Erevoorzitters F. Cortenraad J. Jansen Ereleden J. Berger, H. Beckers, H. Binderhagel, Martin Bless, T. Bloebaum-Habets, E. Coenen-Vaessen, G. Cox, J. Habets, J. Jetten, T. Kickken-Senden, J. Luijten, H. van Malkenhorst, M. Marell, Z. Marell, Z. Meessen, W. Oehlen, J. L’Ortye, J. en A. Pijls-Emonds, Chr. Rutten, A. Teheux, H. Vos, J. van der Zee

‘Bulletin Wijnandsrade’ verschijnt twee keer per jaar. Een abonnement kost minimaal € 10,- per jaar (de meeste leden betalen spontaan een hoger bedrag). Wij gaan ervan uit dat de leden die ‘Bulletin Wijnandsrade’ per post ontvangen dit bedrag zelf spontaan verhogen tot minimaal € 15,-.

Deze publicatie is tot stand gekomen met medewerking van Heuts Mobiliteit en Vrijetijd.

Bulletin Wijnandsrade ISSN-nummer: 1574 – 2245